به گزارش خبرنگار تئاتر بارز نیوز؛ هنر تئاتر به‌عنوان هنری وارداتی هرچند سابقه‌ای کمی بیش‌از ۱۵۰ سال در کشورمان دارد اما در نقطه مقابل؛ آیین‌ها و خرده روایت‌های نمایشی با سابقه چندین هزارساله در ایران رخ نمایی می‌کنند.
هم‌زمان با پذیرش دین هدایتگر و مبین اسلام شاهد گشودن آغوش آیین‌های کهن نمایشی در همراهی و همدلی با فرایض دینی و رخدادها و رویدادهای مذهبی در کشورمان بودیم و بعد از ورود هنر تئاتر نیز هنرمندان این عرصه تلاش کردند تا همان راه موفق و پاسخ داده آیین‌های نمایشی در الگوبرداری از رخدادها، رویدادها و بازتاب زیست شخصیت‌ها و اسوه‌های تاریخ صدر اسلام و ائمه اطهار(ع) را این‌بار با زبانِ روایتی متفاوت در صحنه نمایش به مخاطبان ارائه دهند.
بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی و با رشد تئاتر مذهبی و شکل‌گیری این گونه هنری؛ شاهد ارتقای کمی و کیفی در تولید چنین آثاری بوده‌ایم و قطعاً در همین راستا با توجه به جایگاه والای ارادت شیعیان به حضرت امام حسین(ع)، نهضت و مکتب حسینی و شهدای دشت کربلا هنر تئاتر و هنرمندان آن در همراهی و همدلی با مخاطبان تلاش کرده‌اند بخش مهمی از روایت‌های تاریخی عاشورای ۶۱ هجری قمری را با زبان صحنه و شهادت آن با مخاطبان به اشتراک بگذارند. این مهم به‌ویژه در خلال تولید آثار مختلف و متعدد در عرصه تئاتر حسینی که از آن به‌عنوان تئاتر سرخ نیز یاد می‌کنند، بروز یافته است.
طی قریب به بیش‌از چهار دهه از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی شاهد خلق آثار ماندگار و جریان‌ساز در عرصه تئاتر دینی کشور بودیم که به فراخور این ایام به معرفی آنها و جریان‌سازی‌شان بر روند تعالی تئاتر دینی کشور خواهیم پرداخت.
در سومین گزارش از سلسه گزارش‌های این عرصه به مرور و روایت تئاتر «کانال کمیل» به نویسندگی سیدحسین فدایی‌حسین و کارگردانی کوروش زارعی می‌پردازیم.
قیام حسینی؛ الگویی در مسیر انقلاب و دفاع مقدس
حماسه هشت سال دفاع مقدس تنها بخشی از جریان سازی مفهوم و قیامی است که بیرق‌دار آن سید و سالار شهیدان حضرت امام حسین(ع) استالگوی از جان گذشتن و نوشیدن شربت شهادت مانند آنچه بر اباعبدالله در قیام حسینی برای حریت، آزادگی و دفاع از حق و حقانیت در برابر دستگاه ظلم گذاشت به عنوان یکی از مهمترین سرچشمه‌های شکل‌گیری نهضت امام خمینی(ره) با جریان انقلاب شکوهمند اسلامی ایران گره خورد و تجلی آشکار آن را در تک تک لحظات و دقایق حماسه هشت سال دفاع مقدس در قامت حماسه رزمندگان اسلام در جبهه های حق علیه باطل شاهد بودیم. حماسه هشت سال دفاع مقدس تنها بخشی از جریان سازی مفهوم و قیامی است که بیرق‌دار آن سید و سالار شهیدان حضرت امام حسین(ع) است.
در بدنه و ساختار هنر تئاتر کشورمان نیز در کنار تولید آثار درخشان در عرصه تئاتر دفاع مقدس کمتر اثری را می‌توان یافت که در آن رگه و نشانه آشکاری از الگوبرداری حماسه سازان هشت سال دفاع مقدس از آنچه که در سال ۶۱ هجری بر امام حسین(ع)، خاندان و یاران با وفایش در مسیر دفاع از حق و آزادگی بود را بازتاب ندهد.
گردان کمیل و تفحص شهدا؛ ردی ماندگار از نهضت حسینی
رتباط گردان کمیل به مقر قطع شد. حاج همت اصرار دارد که تماس برقرار شود اما همه می دانند که شهادت نزدیک است
در مورد تاریخ تئاتر چهار دهه انقلاب اسلامی یکی از درخشان ترین آثاری که به شکل تلفیقی و بازتاب بخشی از دو رویداد واقعی به فاصله قریب به ۱۴ قرن را در قامت یک اثر واحد تئاتری به مخاطب ارائه می‌کند؛ نمایش ماندگار؛ جریان ساز و اثرگذار «کانال کمیل» به نویسندگی سیدحسین فدایی حسین، کارگردانی کوروش زارعی و کاری از گروه تئاتر آیین است.
کانال کمیل این داستان را روایت می کند: گردان کمیل انتخاب شده تا برای پاکسازی تا پاسگاه رشیدیه عراق برود، دو کانال را پاکسازی کردند و همانجا زمین گیر شدند. یک گروهان جلو رفته بود تا سنگرها را پاکسازی کند، هنوز عراقی ها و سودانی ها در آن منطقه بودند، یکی از کانال ها، ذوزنقه ای شکل و کار فرانسوی ها بود.
تانک ها و دوشکاها، مستقیم جاده را می زدند و می دانستند رزمندگان ایرانی راه دیگری ندارند. روز سوم عملیات، ارتباط گردان کمیل به مقر قطع شد. حاج همت اصرار دارد که تماس برقرار شود اما همه می دانند که شهادت نزدیک است. منطقه رملی است و دشت باز و رسیدن نیروی کمکی غیرممکن. بچه ها به حاج همت رساندند که به امام بگوید «ما عاشورایی جنگیدیم، بچه ها سلام شما را رساندند.
آب و غذا تمام شده و فقط مانده یک قمقمه آب برای ۱۲ نفر و برای تر کردن لب ها!. مهمات هم تمام شد. عراقی ها وارد کانال شدند. اکثر بچه ها شهید شده‌اند. بقیه هم تیر خلاص می‌خورند. این است مظلومیت بچه های گردان کمیل.
در اجرای نمایش «کانال کمیل» بازیگرانی چون حسین مسافرآستانه، علی سرابی، کوروش زارعی و سیدجواد هاشمی حضوری ثابت داشتند.
خاطره‌سازی «کانال کمیل» در پس ۱۵ سال اجرا
درخشش کانال کمیل که برای نخستین بار در سال ۱۳۷۵ در تالار مولوی به صحنه رفت به گونه‌ای بود که این اثر در سال های ۱۳۸۰، ۱۳۸۷ و ۱۳۹۰ بار دیگر به واسطه خواست و مطالبه مخاطبان توسط گروه تئاتر آیین با کارگردانی کوروش زارعی اجرایی شد و به صحنه رفت.
اثری که طی تمامی این سال‌ها توسط بسیاری از گروه‌های تئاتری در کشورمان چه در قامت جشنواره‌های تئاتر فتح خرمشهر، تئاتر مقاومت، تئاتر فجر، تئاتر صاحبدلان و دیگر رویدادهای جشنواره ای و چه در ساحت اجراهای عمومی همواره به عنوان یکی از مهمترین آثار نمایشی دفاع مقدس با الهام و تلفیق از داستان الگوگیری شهدای کانال کمیل از واقعه و حادثه عاشورا و تبعیت از الگوها و اسوه هایی چون حضرت عباس(ع) و حضرت امام حسین(ع) فصل مهم و درخشانی از تاریخ ادبیات جنگ، تاریخ تئاتر دفاع مقدس و تئاتر مذهبی را در قامت روایت های عاشورایی در کشورمان زنده و ماندگار کردند.
سیدجواد هاشمی کجا و چرا کم آورد؟
سیدجواد هاشمی پیشاز درخشش بر صحنه‌های تئاتری و پرده نقره‌ای؛ در حالی که جوانی ۱۶ ساله بود در جبهه‌های جنگ تحمیلی برای رزمندگان به تولید و اجرای آثار تئاتری می‌پرداختسیدجواد هاشمی از بازیگران شناخته شده سینما، تئاتر و تلویزیون کشورمان که تجربه حضور به عنوان بازیگر در نمایش کانال کمیل را دارد، پیش از آنکه در قامت هنرمند در صحنه‌های تئاتری و پرده نقره‌ای کشورمان بدرخشد در حالی که جوانی ۱۶ ساله بود به همراه گروهی دیگر از جوانان هم سن و سال خود در جبهه‌های جنگ تحمیلی برای رزمندگان به تولید و اجرای آثار تئاتری می‌پرداخت.
هاشمی پیش از این در گفت وگو با خبرنگار تئاتر بارز نیوز ضمن مرور و بیان خاطرات آن سال‌ها گفت: رسالت هنرمندان نمایش در جبهه‌های جنگ، امیدآفرینی و ایجاد انگیزه بود. اما وقتی در جبهه حضور پیدا می‌کردیم چنان شاهد انگیزه، شور و حماسه آفرینی رزمندگان اسلام بودیم که ما به عنوان هنرمندان تئاتر در مقابل آنها کم می‌آوردیم. برای همین تلاش می کردیم تا بیشتر با آثارمان روایت کننده بخشی از حماسه داستان عاشورا و اسوه و الگوی تمامی رزمندگان اسلام در روایت قیام و نهضت امام حسین(ع) باشیم.
زمانی که گروه تئاتر آیین و کوروش زارعی ایفای نقش در این اثر را به من پیشنهاد کرد، بدون هیچ درنگی آنرا پذیرفتم چراکه در محل شهدای کانال کمیل یعنی منطقه فکه در همان دوران جنگ سابقه اجرای تئاتر داشتم و کمترین کاری که می توانستم انجام دهم ادای دین به این شهدا به واسطه حضور در این اثر نمایشی بود. هرچند که بعد از خواندن و تجربه اجرایی این اثر یکی از موفق ترین و درخشان ترین خاطرات تئاتر دفاع مقدس در طول کارنامه کاری من حضور در این نمایش به شمار می رود.
تولید نمایش‌های دفاع مقدس و مذهبی به حمایت هیچ نهادی وابسته نیست
مبارزه برای حق‌طلبی و تلاش برای آزادگی تنها در محرم سال ۶۱ هجری قمری و یا حماسه هشت سال دفاع مقدس متجلی نبود. امروز نیز صحنه؛ صحنه جنگ است
به گفته هاشمی، فعالیت کردن در عرصه تئاتر دفاع مقدس و تئاتر مذهبی از آن دست اقداماتی‌ست که چه نهاد حاکمیتی از هنرمندان حمایت کند و چه حمایت نکند همواره یکی از مهمترین دغدغه‌ها و فعالیت های جامعه هنری به ویژه هنرمندان تئاتر کشورمان به شمار می رود.
رسالت هنرمندان بازتاب و رفتار آیینه گون از جامعه پیرامون خود است. امروز جامعه ما به الگوهایی مانند حماسه سازان هشت سال دفاع مقدس و در نگاهی الگوهای مذهبی و اسطوره هایی چون حماسه سازان نهضت حسینی از هر زمان دیگری بیشتر نیازمند است.این بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون خاطرنشان کرد:
این بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون خاطرنشان کرد: اینجاست که هنرمندان تئاتر باید بیشتر از گذشته در راستای تولید آثار کیفی، همسو با سلیقه مخاطب در مسیر تولید تئاترهایی مبتنی بر تاریخ معاصر کشورمان و تاریخ اسلام را به مخاطبان ارائه دهند.
نویسنده و کارگردان نمایش «مظلوم اول» در پایان یادآور شد: مبارزه برای حق‌طلبی و تلاش برای آزادگی تنها در محرم سال ۶۱ هجری قمری و یا حماسه هشت سال دفاع مقدس متجلّی نبود. امروز نیز صحنه؛ صحنه جنگ است. چرا که دشمنان همواره در کمین نابودی عزت و آزادگی و شرف ایران و ایرانی نشسته اند.
هاشمی یادآور شد: در این عرصه هنرمندان تئاتر و سینما با ابزارهایی چون تئاتر دفاع مقدس و تئاتر عاشورایی می‌توانند بیرق داران، طلایه داران و قافله سالاران جبهه جنگ نرم علیه تبلیغات دشمن باشند.
