فرزانه فراهانی: ابنیه تاریخی و ساختمان‌های قدیمی با معماری اصیل ایرانی که از گذشتگان به یادگار مانده، جزو سرمایه‌های جمعی و نشانه‌ای بزرگ از هویت والای فرهنگی ما به حساب می‌روند.
از طرف دیگر در کلانشهری چون تهران که امروزه از خانه‌های بزرگ قدیمی و معماری چشم‌نوازشان نیست و شهروندان آن سالهاست که در شلوغی و دود و دم ترافیک یکنواخت آن گرفتار شده‌اند، وجود چند خانه هر چند اندک و ناچیز که تبدیل به موزه شده و فرصت کوتاه دید و بازدید از آن‌ها مهیا باشد، امری ضروری است و نباید هر مسئولی طبق سلیقه شخصی درباره ابقا و حفظ این ابنیه تاریخی ارزشمند تصمیم‌گیری کند. طی روزهای گذشته اخباری درباره ترمیم غیر اصولی و تخریب برخی از ابنیه تاریخی شهر تهران توسط شهرداری در رسانه‌ها منتشر شده و دل‌نگرانی دوستداران تاریخ و هویت پایتخت را به دنبال داشته است.
در این خصوص محسن سعادتی، معاون میراث فرهنگی استان تهران به بارز نیوز می‌گوید: «در موارد اخیر شهرداری منطقه ۲۰ بدون اطلاع میراث فرهنگی و بدون اینکه با ما در میراث فرهنگی هماهنگ کند، دیوار بیرونی حیاط برج طغرل را رنگ‌کاری کرده و میراث از تصمیم انجام این کار هیچ اطلاعی نداشت و طبق مذاکراتی که با شهرداری منطقه ۲۰ داشتیم، قرار شده است که وضعیت دیوار برج طغرل به اصل اولیه خود برگردد.»
او ادامه می‌دهد: «درباره ترمیم عمارت تاریخی در محدوده منطقه ۱۲ هم، انجام کار بدون هماهنگی با میراث فرهنگی بوده و در حال حاضر مقرر شده است که فعلا کار متوقف شود تا شهرداری برای ما طرح بیاورد.»
ادامه این گفت‌وگو را بخوانید:
اقدامات اخیر شهرداری تهران درباره مرمت و نگهداری برخی از ابنیه تاریخی و باستانی پایتخت شهر تهران را اصولی می‌دانید؟
در موارد اخیر شهرداری منطقه ۲۰ بدون اطلاع میراث فرهنگی و بدون اینکه با ما در میراث فرهنگی هماهنگ کند، دیوار بیرونی حیاط برج طغرل را رنگ‌کاری کرده و میراث از تصمیم انجام این کار هیچ اطلاعی نداشت و طبق مذاکراتی که با شهرداری منطقه ۲۰ داشتیم، قرار شده است که وضعیت دیوار برج طغرل به اصل اولیه خود برگردد و ما هم گله خود را اعلام کردیم و گفته‌ایم در محدوده سایت‌های باستانی شهری میراث فرهنگی که در منطقه ۲۰ زیاد از ابنیه میراثی مثل “دژ رشکان” ، “چشمه‌علی” ، “برج طغرل” و موارد دیگر زیاد داریم، اگر قصد انجام مرمت یا کاری را دارند باید از قبل با ما هماهنگ کنند و استعلام بگیرند که اینگونه اتفاقات پیش نیاید.
در برخی از خبرگزاری‌ها به اشتباه درج شده است که دیوارهای برج طغرل کاشی کاری شده است و در صورتی که کاشی نیست و رنگ است و قابلیت برگشت به اصل بنای قبلی را دارد و قرار است تحت نظارت میراث فرهنگی استان تهران و ظرف چند روز آینده این کار انجام شود.
درباره ترمیم عمارت تاریخی در محدوده منطقه ۱۲ هم، انجام کار بدون هماهنگی با میراث فرهنگی بوده و در حال حاضر مقرر شده است که فعلا کار متوقف شود تا شهرداری برای ما طرح بیاورد و ما بررسی کنیم و نظریه اولیه ما این است که هم سردر به شکل اصلی خود حفظ شده و کار با مصالح سنتی انجام شود و تغییراتی باید در محدوده‌ای که اجرا کرده‌اند، ایجاد شود.
آیا هماهنگی شهرداری و سایر نهادهایی که ابنیه تاریخی را در اختیار دارند با میراث فرهنگی کافی است؟
همکاری و هماهنگی وجود دارد ولی گاهی یک اتفاقاتی می‌افتد که مثل موارد اخیر پیش می‌آید. مناطق ۱۲ و ۲۰ پایتخت، ۲ منطقه ویژه ابنیه تاریخی و باستانی شهر تهران به حساب می‌آیند و شهرداری این مناطق هم تعامل خوبی با میراث فرهنگی دارند منتها در موارد اخیر هماهنگی لازم را برای تخریب و ترمیم ابنیه با ما در میراث فرهنگی انجام نداده‌اند.
در مورد دیگر بناهای تاریخی که در اختیار سایر ارگان‌های دولتی مثل آموزش و پرورش، اوقاف، امور مساجد و … هستند، هم تعامل خوبی در زمینه‌های مربوطه وجود دارد و اگر طرحی برای مرمت ابنیه داشته باشند با اعتباری که ما در میراث فرهنگی و مجموعه مقابل اختصاص می‌دهیم و با نظارت میراث فرهنگی اجرایی می‌شود و ما پیش آمدن ناهماهنگی موارد اخیر را مربوط به پیمانکار و … می‌دانیم و به ارگان‌ها مثل شهرداری اعلام کرده‌ایم که از پیمانکاران دارای صلاحیت حوزه مرمت ابنیه تاریخی استفاده کنند.
تدابیر میراث فرهنگی برای حفاظت از ابنیه تاریخی شهر تهران چیست؟
ما در جلسات و بازدیدهایی که از این ابنیه داشته‌ایم تذکرات لازم را درباره حساسیت ابنیه تاریخی ثبت ملی و واجد ارزش به مسئولان مربوطه داده‌ایم و به طور کامل مشخص شده است که اگر این ابنیه نیاز به ترمیم یا اجرای هر طرح دیگری داشتند، باید از میراث فرهنگی استعلام بگیرند و ما هم طبق ضوابط و مقررات طرح‌ها را بررسی و به شهرداری و دیگر ارگان‌ها نظر خود را اعلام کنند.
چرا خانه رفوگران تخریب شد؟ آیا ادعای شهرداری مبنی بر هماهنگی با میراث فرهنگی صحت دارد؟
شهرداری درباره این خانه می‌گوید که برای میراث فرهنگی نامه ارسال کرده اما هیچ نامه‌ای به دست ما نرسیده است و ما پس از پیگیری‌های اخیر متوجه شدیم که منظور شهرداری یک نامه است که در زمان شهردار سابق منطقه ۱۴ و مبنی بر واجد ارزش و فاخر بودن ملک “خانه رفوگران” و قابلیت ثبت ملی شدن، برای میراث ارسال شده که آن نامه هم به دست ما نرسیده است و علت اینکه چرا شهرداری با وجود تاکید بر فاخر بودن این ملک به تخریب آن اقدام کرده را نمی‌دانم و حتی اگر نامه‌ای هم ارسال کرده باشند هم باید وقتی جوابی از میراث فرهنگی دریافت نکرده‌اند، نامه دیگری پیرو آن نامه قبلی ارسال و پیگیری می‌کردند و شهرداری با اشراف کامل بر فاخر بودن ملک “خانه رفوگران” را تخریب کرده و بحث اصلی ما این است.
نظارت میراث فرهنگی پس از اتفاقات اخیر در حفاظت از ابنیه تاریخی شهر تهران توسط شهرداری چگونه خواهد بود؟
میراث فرهنگی طبق بررسی‌های انجام شده برای خانه‌های واجد ارزش شهر تهران، تا حدود زیادی توانسته این خانه‌ها را شناسایی کند و در مواردی که دسترسی به شناسایی برخی خانه‌ها وجود نداشته است و مشاور طرح نتوانسته داخل خانه را ببیند، برخی خانه‌های تاریخی هنوز شناسایی نشده‌اند و چیزی که وجود دارد این است که به شهرداری مناطق اعلام کرده‌ایم که اگر خانه تاریخی واجد ارزشی در محلات وجود دارد به ما اطلاع بدهند و از میراث فرهنگی استعلام بگیرند و موارد مشابه این خانه‌های تاریخی واجد ارزش که شهرداری به ما اطلاع داده است را در مناطقی مثل ۶ و ۱۱ تهران داشته‌ایم و اقدامات لازم برای حفظ این ابنیه تاریخی و نظارت بر آن‌ها را انجام داده‌ایم.
اگر چه میراث فرهنگی استان تهران اعتباراتی برای مرمت و نگهداری از ابنیه و خانه‌های تاریخی در اختیار دارد اما این اعتبارات اندک هستند و تا حدودی که توانسته‌ایم برخی بناها را مرمت و حفاظت کرده‌ایم.
آماری از خانه‌ها و ابنیه تاریخی شهر تهران دارید؟
آمار دقیقی نداریم اما با توجه به مطالعات انجام شده، در حال حاضر بین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ خانه واجد ارزش و فاخر در استان تهران داریم و در سطح شهر تهران ۹۱۱ ابنیه تاریخی داریم که به ثبت ملی رسیده‌اند.
۴۷۴۷
