نگار علی– رگبار انتقادات به رئیس جمهور برای آخرین اظهار نظر وی در خصوص نتیجه جلسه شورای عالی فضای مجازی که هفته گذشته برگزار شد؛ ستار هاشمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات را به واکنش واداشت؛ مسعود پزشکیان که رفع فیلترینگ یکی از اصلی‌ترین وعده‌های انتخاباتی وی بود، دست پر از اولین جلسه شورای عالی فضای مجازی بیرون نیامد بلکه خبر از سخت‌تر شدن فیلترینگ با برخورد با فیلترشکن فروش‌ها داد.
اظهارنظرهای وی، داد کاربران ایرانی را درآورد اما با گذشت سه روز از آن اتفاق و واکنشی که وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به آن نشان داد، می‌توان گفت که شاید دولت چهاردهم با بالا گرفتن انتقادات از موضع تشدید فیلترینگ با برخورد با فیلترشکن فروش‌ها عقب نشسته است و اذعان داشته است که موضوع رفع فیلترینگ در شورای عالی فضای مجازی مطرح شده است.
ستار هاشمی، امروز در حاشیه آیین افتتاح هفته جهانی فضا در جمع خبرنگاران درباره جلسه شورای عالی فضای مجازی عنوان کرد:« در این جلسه علاوه بر بررسی‌های مربوط به رفع فیلترینگ، درباره ساماندهی فیلترشکن‌ها که منجر به بروز مشکل و آلودگی در شبکه ملی اطلاعات می‌شود نیز صحبت‌هایی انجام شد. بر این اساس، وضعیت موجود اینترنت و آلودگی‌هایی که در شبکه ملی اطلاعات وجود دارد باید بررسی شده و گزارش شود.»
هشدار زودهنگامی که نادیده گرفته شد
در حالی که اولین‌بار است که موضوع رفع فیلترینگ در شورای عالی فضای مجازی مطرح می‌شود اما ساماندهی فیلترشکن‌ها و آلودگی شبکه ملی اطلاعات از دیرباز و از زمان وزارت آذری جهرمی مطرح بوده است که تا به امروز نه تنها اقدامی در جهت ارتقای امنیت سایبری صورت نگرفته است بلکه با فیلترینگ افسارگسیخته، امنیت سایبری کشور، بیش از پیش به خطر افتاده است.
پیش از آنکه ستار هاشمی بررسی آلودگی شبکه ملی اطلاعات و ساماندهی فیلترشکن‌ها را در دستور کار قرار دهد، محمدجواد آذری جهرمی، وزیر سابق ارتباطات و فناوری اطلاعات، با تاکید بر مضرات استفاده از فیلترشکن بیان کرده بود:« امیدواریم مسئولانی که متصدی فیلترینگ هستند، به این موضوع توجه داشته باشند زیرا این مسئله یک تهدید بزرگ است و باید مردم را درباره استفاده از فیلترشکن توجیه کنیم تا آن‌ها با همراهی کنند زیرا در هر تصمیمی اگر همراهی مردم نباشد، اثراتش مشاب اثرات کنونی و گستردگی باج‌افزارها می‌شود. این درحالی است که در سال ۱۳۹۷ رئیس پلیس فتای ناجا اعلام کرده بود حدود ۱۰ تا ۱۲ ملیون نفر از فیلترشکن‌ها استفاده می‌کنند.»
بر این اساس وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت دوازدهم استفاده از فیلترشکن‌ها را موضوع مهمی دانست و گفت:« الان بسیاری از گوشی‌های هموطنان ما به بدافزار آلوده هستند و راه ورود این بدافزارها هم ابزارهای دور زدن فیلترینگ و فیلترشکن‌ها است.»
همان‌طور که در صحبت‌های وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات آورده شده است، شبکه ملی اطلاعات در سال‌های اخیر از گزند فیلترشکن‌ها در امان نبوده است اما فیلترینگ نیز در به خطر افتادن امنیت سایبری بی‌تقصیر نیست و به همان‌اندازه که فیلترشکن‌ها آسیب‌زا هستند، فیلترینگ نیز به تنهایی شبکه اطلاعات را با اختلال مواجه می‌کند.
در وهله اول گوگل‌پلی رفع فیلتر شود
فیلترینگ پلتفرم‌هایی مانند گوگل‌پلی، اختلالاتی به وجود می‌آورد که نمی‌گذارد نرم‌افزارهای امنیتی خود بروزرسانی شوند و مستقیما بحث امنیت را تحت تاثیر قرار می‌دهند؛ بسیاری از بروزرسانی‌ها برای برطرف کردن حفره‌های امنیتی انجام می‌شود و ممانعت از اجرای آن‌ها امنیت کاربران را به خطر می‌اندازد.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات می‌تواند در اولین اقدام برای ارتقای امنیت سایبری، گوگل‌پلی را رفع فیلتر کند؛ رفع فیلترینگ گوگل‌پلی در حال حاضر یک خواسته همگانی از سوی کاربران اندرویدی است، به طوری که بلافاصله با روی کار آمدن ستار هاشمی کارزاری برای آن تشکیل شد که تا به امروز بیش از ۱۴۰۰ امضا برای آن به ثبت رسیده است.
سواستفاده از استیصال کاربران
حال باید به این سوال پاسخ داد که در کنار فیلترینگ، فیلترشکن‌ها چقدر امنیت سایبری را به خطر می‌اندازد؛ در سال‌های اخیر، ایجاد محدودیت برای پلتفرم‌های خارجی در کشور، از تلگرام گرفته تا اینستاگرام و واتساپ، منجر شده است که کابران به هر دستاویزی چنگ بزنند و به فیلترشکن‌ها و اپلیکیشن‌های ناشناس روی بیاورند، این درحالی است که این اپلیکیشن‌ها ممکن است دسترسی‌های غیرمتعارفی مثل مکان و لیست مخاطبان را بگیرند و از این اطلاعات سوء‌استفاده شود.
پویا پیرحسینلو، مدیرعامل آروان‌کلاد، پیش از این در خصوص به خطر افتادن امنیت کاربران با فیلترشکن‌ها، گفته بود:« صرف استفاده از فیلترشکن باعث نمی‌شود که امنیت کاربر زیر سوال برود. وقتی محدودیت شبکه به قدری گسترده می‌شود که همه به اجبار از فیلترشکن استفاده می‌کنند، خیلی از کاربران حتی از فیلترشکن‌های رایگان استفاده می‌کنند و ممکن است این فیلترشکن‌ها بدافزار داشته باشند؛ باید توجه داشت که تجربه و گزارش‌ها نشان می‌دهند که این بدافزارها واقعا وجود دارند. از طرفی اطلاعاتی نیز که از فروشنده فیلترشکن پروکسی می‌شود، ممکن است در مواردی مورد سواستفاده قرار گیرند. بنابراین این موضوع گسترده است و نمی‌توان به طور مستقیم بین آن‌ها رابطه علی و معلولی بیان کرد اما به طور کلی بزرگترین بحران اینترنت در ایران، فیلترینگ افسارگسیخته‌ای است که در کشور انجام می‌شود.»
لو رفتن اطلاعات حساس با فیلترشکن‌ها
استفاده از فیلترشکن‌ها هنگام تراکنش‌های مالی، آسیب‌زاتر از هر زمان دیگری است، وقتی فیلترشکن کاربر وصل است و وارد یک درگاه پرداخت می‌شود و شماره کارت و رمز خود را وارد می کند، در واقع اسم کاربری و رمز خود را به سرور فیلترشکن می‌فرستند و سرور فیلترشکن، آن را به بانک می‌فرستد. اگر نفر سومی بخواهد سوء‌استفاده کند و فیلترشکن رمزنگاری نباشد، می‌تواند این کار را به راحتی انجام دهد؛ به همین دلیل توصیه شده حتما اگر نیاز به استفاده از فیلترشکن وجود دارد، زمان پرداختن و رفتن به سایت‌های داخلی مثل سایت یارانه، کنکور و دانشگاه که اطلاعات حساسی دارند، فیلترشکن قطع شود.
بزرگترین حمله هکری به کشور اتفاق افتاد
با وجود تمام هشدارهای کارشناسان و فعالان حوزه فناوری اطلاعات مبنی بر تبعات فیلترینگ گسترده اما، فیلترینگ به شکل افسارگسیخته‌ای در سال‌های اخیر اجرایی شد و کاربران ایرانی را در تیررس هکرها قرار داد.
بررسی‌ها حاکی از آن است که در کمتر از دو سال گذشته، زیرساخت‌های کشور ده‌ها بار هدف حمله هکرها قرار گرفتند؛ در تازه‌ترین حمله هکری به کشور، نزدیک به ۲۰ بانک ایرانی، هدف حمله هکرهای گروه IRLeaks قرار گرفتند و یکی از بزرگترین حملات هکری در کشور را رقم زدند. گفتنی است که این حمله هکری به وسیله گروهی اتفاق افتاد که اطلاعات کاربران تپسی را هک کرده بود.
فیلترینگ و فیلترشکن‌ها، هیزمی در آتش ضعف امنیت سایبری
همان‌طور که گفته شد، مدت‌ها است که مجموعه‌های خصوصی و دولتی در کشور هدف این حملات هکری هستند و تعداد آن‌ها روز به روز در حال افزایش است و این موضوع نشان‌دهنده آن است که ما از ابتدا بر روی حوزه امنیت سایبری سرمایه‌گذاری نکرده‌ایم؛ بنابر گفته جواد دادگر، کارشناس حوزه امنیت سایبری به بارز نیوز، این سیستم به قدری ضعیف است که در کوتاه مدت نیز نمی‌توان به حد مطلوب رسید. در کوتاه مدت امکان ترمیم سیستم امنیت سایبری کشور وجود ندارد، مگر آنکه دولتمردان تصمیم بگیرند بر روی امنیت سایبری سرمایه‌گذاری جدی کنند و چنین اقدامی نیاز به سرمایه‌گذاری هنگفتی دارد.
در چنین وضعیتی که شبکه ملی اطلاعات آلوده شده است و امنیت سایبری کشور بدون سرمایه‌گذاری لازم و کافی به خطر افتاده است؛ فیلترینگ افسارگسیخته و استفاده از فیلترشکن‌ها نیز قوز بالای قوز شده است که امنیت اطلاعات کاربران ایرانی را بیش از پیش به خطر اندازد.
۲۲۷۲۲۷
