الهه جعفرزاده: در میان اخبار محیط‌زیستی، پدیده «قطع درختان» همواره مورد توجه و دغدغه اقشار مختلف، از جمله حامیان محیط‌زیست و حتی شهروندان عادی بوده و هست. همانطور که مرداد ماه سال جاری، ماجرای قطع درختان خیابان ولیعصر تهران خبرساز شد و در پی آن، معاون خدمات شهری شهرداری منطقه یک اعلام کرد: «حسب دستور سازمان بوستان‌ها مقرر شد که درختان خشکیده، از سطح شهر جمع‌آوری شوند تا با آغاز فصل پاییز و معتدل شدن هوا کاشت مجدد و جوان‌سازی درختان انجام شود.»
در موردی دیگر، قطع ۴ اصله درخت در خیابان ایتالیای تهران، طی ماه گذشته، در شبکه‌های اجتماعی مطرح شد و واکنش‌های متعددی در پی داشت؛ تا در نهایت شهرداری تهران مدعی شد که این درختان، نه قطع، که «سربرداری» شده‌اند تا خطری متوجه رهگذران و خودروهای پارک‌شده در حاشیه خیابان نشود. هرچند این ادعا ساکنان این منطقه را قانع نکرد.
طبق اخباری که اخیراً در فضای مجازی منتشر شده، گویا این‌بار ضربات سخت تبر بر پیکر درختان پارک جنگلی چیتگر تهران فرود آمده است. به گفته بازدیدکنندگان و ساکنان این منطقه، شمار زیادی از درختان این پارک به‌تازگی بریده شده‌اند. آنها می‌گویند درختان قطع‌شده، سالم، زنده و بی‌آفت بوده‌اند؛ اما اطلاعیه نصب‌شده در ورودی پارک حاکی از این است که درختان را به علت حمله آفات قطع می‌کنند.
مهدی بابایی، از اعضای کمیسیون محیط‌زیست و شورای شهر تهران، در گفت‌وگو با بارز نیوز، ضمن واکنش به این خبر می‌گوید: «موضوع قطع درختان پارک جنگلی چیتگر مربوط به یک ماه پیش است که طی این جریان، مجوز قطع ۸۰۰ اصله درخت با تأییدیه سازمان منابع طبیعی صادر شد.»
او با تکیه بر توضیحات دبیر کمیسیون ماده ۷ شهرداری فضای سبز و استعلام از مسئولان منطقه ۲۲ تهران، علت این رویداد را حمله نوعی آفت به نام «سوسک پوستخوار» به پارک جنگلی چیتگر بیان می‌کند و می‌گوید: «مجوز قطع درخت تنها در صورتی صادر می‌شود که درخت خشکیده یا آفت‌زده باشد و قطع درختان زنده و سالم خلاف قوانین است. طبق گفته کارشناسان و بررسی‌های انجام‌شده، درختان قطع‌شده در پارک چیتگر نیز به‌طور کامل آسیب دیده بودند.»
عباس محمدی، مدیر انجمن دیدبان کوهستان و کنشگر محیط‌زیست، در همین راستا به بارز نیوز می‌گوید: «درختان کاج پارک جنگلی چیتگر از حدود پنج سال پیش، مورد هجوم نوعی آفت به نام «سوسک پوستخوار» قرار گرفته‌اند. درختان تنومندی در این پارک وجود دارند که سرپا و ایستاده خشک می‌شوند، زیرا با وجود این آفات، پوست تنه درخت به شدت آسیب می‌بیند و راه تنفس آن بسته می‌شود. در این شرایط چاره‌ای نیست جز اینکه درختِ آسیب‌دیده، قطع یا سوزانده شود تا آفت گسترش پیدا نکند.»
این حشرات معمولاً به درختان ضعیف و در حال زوال حمله می‌کنند و با تغذیه از آوند آبکش به دلیل ایجاد اختلال در جریان شیره نباتی سبب از بین رفتن درختان می‌شوند.
اشتباهی که از نیم‌قرن پیش دامنگیر فضای سبز چیتگر شد
محدوده چیتگر از لحاظ اقلیمی، گرم و خشک است و درختان کاجی که در آن کاشته شده‌اند، دارای طبع سرد و مرطوب هستند و در اقلیم مدیترانه‌ای زیست بهتری دارند. محمدی در این‌باره می‌گوید: «این منطقه از لحاظ اقلیمی، برای کاشت درخت کاج «اِلدار» معروف به کاج تهران یا کاج ایرانی مناسب نبوده و نیست. از زمان احداث این پارک، ۶۰ سال پیش، این اشتباه از سوی سازمان منابع طبیعی یا شهرداری وقت صورت گرفت، تا به امروز هم ادامه یافت و به جای استفاده از گونه‌های بومی یا درختان متنوع، به طور یکنواخت درخت کاج و اقاقیا در این بوستان کاشته شد.»
اصرار بر کاشت گونه‌های متنوع به این علت است که طبیعت به طور فطری، به تنوع تمایل دارد؛ اگر بافت گیاهی و درختی یک جنگل متنوع باشد، آفت نمی‌تواند به‌طور گسترده طغیان کند و سلامت زیستی گیاهان را به خطر بیندازد.
محمدی با اشاره به یکنواختی بافت درختان و نبود تنوع گیاهی در پارک جنگلی چیتگر می‌گوید: «اگر گونه‌های درختی متفاوتی در این جنگل وجود داشت، ممکن بود حمله آفت پوستخوارِ کاج صرفاً متوجه درختان کاج شود و باقی درختان (گونه‌های دیگر) در امان بمانند. اما حالا که طیف وسیعی از درختان چیتگر کاج هستند، آن هم از نوع غیربومی، خطر طغیان آفت متوجه وسعت گسترده‌ای از این پارک است. طی مشاهدات اخیر من، چیزی حدود چهل درصد از درختان اقاقیا و کاج در پارک چیتگر آفت‌زده یا خشکیده‌اند.»
کم‌آبی، خطری مشترک برای زیست گیاهی و انسانی
عامل دیگری که در آسیب دیدن درختان پارک جنگلی چیتگر نقش دارد، کمبود آب است و عملیات برج‌سازی در حریم این محدوده نیز بر تشدید این معضل دامن می‌زند. عباس محمدی در توضیح این موضوع می‌گوید: «درخت کاج با همه سختی و مقاومتی که دارد، لازم است حداقل سه یا چهار نوبت در سال آبیاری شود. با بارگذاری اضافی جمعیت و به دنبال آن افزایش مصرف آب در غرب تهران، چندسالی می‌شود که سهم آب پارک چیتگر را از رودخانه کرج قطع کرده‌اند. معضل کمبود آب تهران و برج‌سازی در منطقه چیتگر، نظام آبی را به‌کل بر هم زده و متأسفانه برداشت آب از چاه‌ها را افزایش داده است. چنین اقدامی سبب کاهش آبدهی چاه‌ها و درنهایت اتمام این منابع خواهد شد.»
با این وجود، ما باز هم شاهد عملیات ساختمانی در این منطقه هستیم و این عملیات خلاف قانون است؛ همانطور که شورای عالی شهرسازی و حتی ریاست جمهوری در چند ماه گذشته اعلام کردند برج‌سازی در این منطقه باید متوقف شود. طبق مستندات، چاه‌های این منطقه در پنج سال اخیر ۲۲۰ لیتر در ثانیه آبدهی داشت، اما این میزان در حال حاضر به ۸۰ لیتر در ثانیه کاهش پیدا کرده است.
این کنشگر محیط‌زیست ادامه می‌دهد: «کمبود آب در چیتگر، نه‌تنها یک مشکل جدی برای ساکنان آن است، بلکه زیست گیاهی منطقه را نیز تهدید می‌کند. درختان این منطقه در اثر کم‌آبی ضعیف شده‌اند و این ضعف، آنها را مستعد بیماری و آفت‌زدگی می‌کند.»
اصلاح بافت گیاهی، راهی برای حفاظت از فضای سبز
داده‌های کارشناسی نشان می‌دهد که پارک چیتگر به لحاظ بافت گیاهی می‌بایست اصلاح شده و تنوعی از درختان و درختچه‌ها در آن کاشته شود. با مشورت کارشناسان محیط‌زیست می‌توان گونه‌های مناسب‌تری مانند: داغداغان، شیرخِشت، درختچه زرشک، وَلیک و … را در این پارک کاشت و پرورش داد. محمدی با تأکید بر این موضوع می‌گوید: «به منظور مدیریت این بحران، بهتر است که کاشت تنوع زیادی از گیاهان با تکیه بر طبع گیاهیِ خشکی‌پسند و بومیِ این منطقه، در دستور کار سازمان منابع طبیعی و شهرداری قرار گیرد.»
هم‌چنین او اضافه می‌کند: «تا حد امکان از بارگذاری جمعیتی در شمال چیتگر به طور جدی خوددرای شود؛ تهران و به‌طور خاص غرب تهران، اصلاً ظرفیت این حجم از ساخت‌وساز را ندارد و در صورت ادامه این روند، با یک بحران امنیتی در زمینه تأمین آب کشور، تخریب بافت گیاهی، افزایش آلودگی هوا و تشدید ترافیک مواجه خواهیم شد.»
بیشتر بخوانید:
درآمد میلیاردی شهرداری از درخت کُشی؛ «چمران و زاکانی ژست می‌گیرند اما از درآمد قطع درخت رکورد زدند»
باز هم قطع درختان در تهران؟/ عکس
ساخت و ساز در کمین غار ۲۵۰ هزار ساله/ «با میز و صندلی،سیم‌کشی برق و لوله‌کشی، غار به سازه انسانی تبدیل می‌شود»
«سرزمین‌فروشی» نام دیگر برداشت از رودخانه/ سازمان محیط‌زیست مداخله نمی‌کند!
آیا وزارت نیرو صاحب رودخانه‌ها می‌شود؟
۴۷۲۳۲
