غزال زیاری: یکی از انواع کوسه‌های خونگرم، کوسه مگالودون است که گونه‌ای منقرض شده به شمار می‌رود و دیگر گونه خونگرم، کوسه بزرگ سفید است که مانند بسیاری از پستانداران دیگر، با بهره‌گیری از عضلاتش حرارت ایجاد می‌کند. البته اینها تنها گونه‌های خونگرم نیستند.
مطالعه‌ای که در اوایل ماه نوامبر در مجله Biology Letters منتشر شد، حکایت از آن دارد که تعداد گونه کوسه‌های خونگرم به مراتب بیشتر از آن چیزی است که دانشمندان تا پیش از این فکر می‌کردند.
عضلات گرم این کوسه‌ها، به این موجودات گوشت‌خوار و غول‌پیکر کمک می‌کند تا با بهره‌گیری از گرمای این عضلات، انرژی بیشتری تولید کرده و در نتیجه قدرتمندتر و ورزیده تر باشند. گرمابخشی منطقه‌ای (حفظ گرمای متابولیک که برای افزایش دمای عضله حرکتی کند انقباض در بدن برخی از ماهی‌ها از جمله کوسه‌ها تکامل یافته) در بدن برخی از انواع ماهی‌های شکارچی، مثل کوسه‌های بزرگ سفید یا ماهی تن بزرگ مشاهده شده بود ولی تردیدهای زیادی در مورد اینکه چه زمانی کوسه‌ها تبدیل به موجوداتی خونگرم شده‌اند و آیا کوسه منقرض شده مگالودون خونگرم بوده یا خیر وجود داشت.
مطالعات پیشین در ژوئن سال ۲۰۲۳ حکایت از آن داشت که کوسه مگالودون خونگرم بوده و مقدار انرژی‌ای که برای گرم ماندن مصرف می‌کرده، احتمالا در منقرض شدن این نوع کوسه در حدود ۳.۶ میلیون سال پیش نقش داشته است.
کشف گونه‌های جدید کوسه‌های خونگرم
اما در مطالعات اخیر به نتایج کالبدشکافی برخی از گونه‌های کوسه در ایرلند و جنوب انگلیس در اوایل سال ۲۰۲۳ اشاره شده است. این کوسه‌ها متعلق به گونه‌ای به نام کوسه ببر شنی دندان کوچک بودند که به ندرت رویت می‌شوند. آنها معمولا در سراسر دنیا در دریاهای معتدل و گرمسیری و در آب‌های عمیق به عمق ۱۰ تا ۵۲۰ متری آب‌ها زندگی می‌کنند و پوزه‌ای کوتاه و نوک‌تیز، چشمانی کوچک، دندان‌هایی بیرون زده و بال‌های پشتی کوچکی دارند و طول آنها حداکثر به ۴.۵ متر می‌رسد.
کوسه‌های ببر شنی دندان کوچک از سوی اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت به عنوان یک گونه “آسیب‌پذیر” در نظر گرفته می‌شوند. اگرچه که این گونه از کوسه‌ها توسط ماهی‌گیران تجاری مورد هدف قرار نمی‌گیرند، اما ممکن است به اشتباه در تور صیادان اسیر شده و یا آلودگی‌های انسانی جان آنها را با تهدید مواجه کند.
دانشمندان بر این باور هستند که کوسه ببر شنی دندان کوچک حداقل ۲۰ میلیون سال پیش از گونه مگالودون‌ها انشعاب پیدا کرد. کالبدشکافی اخیر پیکر این کوسه‌ها به شکلی غیرمنتظره یک جدول زمانی را در اختیار زیست‌شناسان دریایی از موسساتی در ایرلند، آفریقای جنوبی و آمریکا قرار داد که آنها را به چنین میلیون سال قبل برگرداند.
اعضای تیم تحقیقاتی دریافتند که این کوسه‌های نادر، ویژگی‌های فیزیکی خاصی، از جمله گرمابخشی منطقه‌ای دارند؛ دقیقا مثل مگالودون‌ها، کوسه‌های بزرگ سفید و برخی از انواع دیگر کوسه‌ها.
بیشتر بخوانید:
این بدان معناست که احتمالا تعداد کوسه‌های خونگرم موجود در کره زمین به مراتب بیشتر از آن چیزی است که دانشمندان تصور می‌کردند و البته ویژگی خونگرم بودن در آنها مدتها پیش تکامل یافته است.
نیکلاس پین، یکی از نویسندگان این مقاله و زیست‌شناس دریایی در این باره گفته:« ما فکر می‌کنیم که این یافته مهمی است؛ چرا که اگر کوسه‌های ببر شنی دندان کوچک دارای ویژگی گرمابخشی منطقه‌ای باشند، احتمالا چندین گونه کوسه خونگرم دیگر نیز وجود دارد. ما پیش از این فکر می‌کردیم که ویژگی گرمابخشی منطقه‌ای مختص برخی از کوسه های شکارچی راس، مثل مگالودون و کوسه بزرگ سفید است ولی حالا شواهدی در اختیار داریم که مشخص می‌کند که کوسه‌های ببر شنی آب‌های عمیق و کوسه‌های شنی پلانکتون‌خوار هم خونگرم هستند. این سوالات جدید و زیادی را در مورد اینکه چطور این ویژگی گرمابخشی در بدن این کوسه‌ها تکامل یافته ایجاد می‌کند که البته ممکن است پیامدهای حفاظت مهمی را نیز به همراه داشته باشد.»
آنچه باعث انقراض مگالودون‌ها شد
دانشمندان بر این باورند که خونگرم بودن کوسه‌های مگالودون به آنها این امکان را می‌داده تا سریع‌تر حرکت کنند، آب سرد را راحت‌تر تحمل کرده و در سراسر اقیانوس‌های دنیا گسترش بیابند. البته این مزیت تکاملی احتمالا منجر به انقراض آنها نیز شده است.
کوسه‌های مگالودون در دوران پلیوسن (۵.۳۳ میلیون سال تا ۲.۵۸ میلیون سال پیش) زندگی می‌کردند؛ دقیقا در همان دوره که دنیا سرد بود و سطح دریاها تغییر کرده بود. این تغییرات اکوسیستم و رقابت با موجودات تازه وارد در محیط دریا، مثل کوسه‌های بزرگ سفید، احتمالا منجر به انقراض مگالودون‌ها شده است.
درک نحوه انقراض این کوسه‌ها، ممکن است به دانشمندان در ارزیابی نحوه عملکرد کوسه‌های خونگرم امروزی را در دمای گرم‌تر اقیانوس‌ها کمک زیادی کند. این ماجرا پیامدهای حفاظتی بالقوه‌ای دارد و می‌تواند بسیاری از الگوهای تغییر مکان کوسه‌ها را توضیح دهد.
هیلی دولتون، یکی از نویسندگان این مطالعه و زیست‌شناس دریایی کالج ترینیتی دراین باره گفت:« ما معتقدیم که تغییر محیط در گذشته‌های دور، نقش عمیق و مهمی در انقراض مگالودون‌ها داشته؛ چرا که بر این باوریم که آن شرایط دیگر نمی‌توانسته نیازهای پرانرژی یک گرمابخشی منطقه‌ای بزرگ را تامین کند.»
او ادامه داد:« ما می‌دانیم که دریاها با سرعت هشدار دهنده‌ای در حال گرم شدن هستند و کوسه‌های ببری دندان کوچکی که به سمت ایرلند سرازیر شده‌اند، اولین بار است که در این آب‌ها مشاهده می‌شوند. این بدان معناست که محدوده و قلمرو این کوسه‌ها تغییر کرده و به نظر می‌رسد که دلیل این تغییر قلمرو، گرم شدن آبهاست و این چندین زنگ خطر را به صدا در می‌آورد.»
منبع: popsci
۵۸۵۸
