الهه جعفرزاده: فعالیت در فضای باز، بخصوص در فصل تابستان، نیازمند یک‌سری اقدامات احتیاطی برای حفظ ایمنی و محافظت از پوست در برابر نور خورشید است؛ چرا که قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش خورشید (یو وی) به پوست آسیب می‌رساند و خطر ابتلا به سرطان پوست، چین و چروک و لکه‌های پیری را افزایش می‌دهد. به گفته انجمن سرطان آمریکا، سرطان پوست، که عمدتاً در نواحی پوست سر، صورت، لب‌ها، گوش‌ها، گردن، سینه، بازوها، دست‌ها و پاها ایجاد می‌شود، شایع‌ترین نوع سرطان است. اشعه ماوراء بنفش که به عنوان اشعه یو وی (UV) نیز شناخته می‌شود، یکی از علل اصلی ابتلا به سرطان پوست است و از طرق مختلف بر سلامت پوست تأثیر می‌گذارد و باعث بروز طیف وسیعی از بیماری‌ها می‌شود.
نور خورشید انواع مختلفی از اشعه‌ها را در خود دارد که می‌توانند عواقب مختلفی برای پوست داشته باشند. آسیب‌های ناشی از این تشعشعات بیشتر به صورت آفتاب‌سوختگی، لک، تاول و خارش روی پوست ظاهر می‌شوند.
سه نوع اشعه UV عبارتند از:
اشعه UVA: فرآیند پیری سلول‌های پوست را تسریع می‌کند و به نظر می‌رسد در ایجاد برخی از سرطان‌های پوست نقش دارد.
اشعه UVB: به DNA آسیب می‌رساند و باعث آفتاب‌سوختگی و سرطان‌های پوستی می‌شود. در واقع، برخی از انواع پرتوهای فرابنفش این پتانسیل را دارند که به اعماق پوست نفوذ کنند و DNA را تغییر دهند. بنابراین، عدم محافظت در برابر نور خورشید به تدریج می‌تواند منجر به عواقب جبران‌ناپذیری مانند تغییر رنگ پوست یا حتی سرطان پوست شود.
اشعه UVC: شدیدترین گونه از تشعشعات ماوراءبنفش است، اما به زمین نمی‌رسد؛ بنابراین عامل خطری برای انسان به شمار نمی‌آید.
پرتوهای UVA و UVB می‌توانند منجر به پیری زودرس پوست، لکه‌های ناشی از آفتاب (لکه‌های پیری)، چین و چروک عمیق، سوختگی و انواع سرطان‌های پوست از جمله: کارسینوم سلول بازال، کارسینوم سلول سنگفرشی و ملانوم شوند.
قرار گرفتن در معرض اشعه یو وی چه خطراتی دارد؟
سوختگی پوست: تابش نور خورشید و تماس مستقیم اشعه یو وی با پوست، منجر به سوختگی آن ناحیه می‌شود. پوشاندن پوست برای جلوگیری از تماس دوباره با نور و استفاده از ضد آفتاب این مشکل را رفع خواهد کرد.
سرطان: تماس مستقیم و طولانی با اشعه یو وی، در درازمدت منجر به ابتلا به سرطان پوست می‌شود.
آسیب چشمی: تابش مستقیم اشعه یو وی خورشید، به چشم آسیب می‌رساند و سبب سوختن لایه‌های مختلف آن می‌شود.
اشعه یو وی علاوه بر پوست، چشم‌ها را نیز می‌سوزاند
اشعه ماوراء بنفش (یو وی) می‌تواند چشم‌ها را بسوزاند. آفتاب‌سوختگی چشمی با احساس درد یا تاری در دید همراه است. تابش بیش از حد و مستقیم اشعه یو وی می‌تواند به شبکیه، عدسی و قرنیه آسیب برساند. تابش مستقیم و طولانی نور خورشید به عدسی، منجر به کدر شدن عدسی یا آب مروارید می‌شود.
قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش همچنین می‌تواند خطر ابتلا به ملانوم چشمی را افزایش دهد. ملانوم چشمی نوعی سرطان چشم و سلول‌های تولیدکننده‌ی پیگمنت (رنگ‌دانه پوستی) است. این رنگ‌دانه‌ها باعث ایجاد رنگ پوست، مو و چشم‌ها در انسان می‌شوند. ملانوم چشمی درست همانند ملانوم پوستی در داخل، اطراف چشم یا بخش ملتحمه‌ی چشم ایجاد می‌شود. ملانوم‌های چشمی معمولاً لایه وسط از سه لایه چشمی را درگیر می‌کنند.
آفتاب‌سوختگی قرنیه نیز «برف‌کوری» نامیده می‌شود. برف‌کوری یکی دیگر از عوارض قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور فرابنفش است که از برف بازتابیده می‌شود. در این بیماری، آفتاب‌سوختگی قرنیه باعث تشکیل تاول‌های کوچک بر روی سطح قرنیه می‌شود که بسیار دردناک است و منجر به از دست دادن قدرت بینایی به طور موقت نیز می‌گردد.
برای کاهش خطر، از یک عینک آفتابی با قابلیت محافظت چشم‌ها در برابر هر دو نوع اشعه UV؛ یعنی اشعه UVA و UVB استفاده کنید.
مزایای اشعه یو وی
پرتو یو وی در کنار خطرات و عوارضی که دارد، دارای برخی مزایا نیز هست که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
تأمین ویتامین D: نور خورشید به تولید ویتامین دی در بدن انسان کمک فراوانی می‌کند. این ویتامین در تقویت استخوان‌ها، ارتقای سیستم ایمنی، پیشگیری از سرطان و جلوگیری از افسردگی نقش دارد.
درمان بیماری و مشکلات پوستی: برای درمان و اصلاح برخی مشکلات پوستی مانند پسوریازیس می‌توان از اشعه یو وی استفاده کرد.
کرم ضد آفتاب چگونه از پوست در برابر اشعه یو وی محافظت می‌کند؟
شاید در نظرتان کرم‌های ضد آفتاب عملکردی مشابه آبرسان‌ها و دیگر مرطوب‌کننده‌های پوست داشته باشند، اما باید بدانید نحوه عملکرد این کرم‌ها چیزی فراتر از رطوبت‌رسانی پوست است. مواد اصلی موجود در ضد آفتاب مانع از ورود اشعه ماوراء بنفش و تأثیر آن بر پوست می‌شود. این مسئله به نوبه خود می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به آفتاب‌سوختگی، تغییر رنگ، چین و چروک و سرطان کمک کند.
مواد فعال در این کرم‌ها، یا اشعه ماوراء بنفش را جذب می‌کنند یا آن را منعکس می‌کنند. استفاده روزانه از کرم ضد آفتاب با فاکتور محافظت در برابر آفتاب یا SPF ۱۵ یا بالاتر می‌تواند خطر ابتلا به سرطان «سلول سنگفرشی» را تا ۴۰ درصد و خطر ابتلا به «ملانوم» را تا ۵۰ درصد کاهش دهد.
سرطان سلول سنگفرشی، از بیرونی‌ترین لایه پوست (لایه سلول‌های سنگفرشی) شروع می‌شود و یکی از شایع‌ترین انواع سرطان پوست است. این سرطان قابل درمان است، اما اگر درمان نشود، می‌تواند به بافت‌های دیگر بدن سرایت کرده و عوارض شدیدی ایجاد کند.
چگونه می‌توان اثر محافظتی ضد آفتاب را در برابر اشعه یو وی افزایش داد؟
- ۳۰ دقیقه قبل از خروج از منزل، کرم ضد آفتاب بزنید.
- پس از دو ساعت قرار گرفتن در معرض نور خورشید، ضد آفتاب را روی پوست تمدید کنید.
- پوست دست، گردن و سایر نواحی که در معرض نور خورشید هستند را به طور کامل با کرم ضد آفتاب بپوشانید.
- ضد آفتابی انتخاب کنید که شماره SPF آن بالای ۳۰ و ضدآب باشد و همچنین از پوست شما در برابر هر دو اشعه UVA و UVB محافظت کند.
- لب‌ها نیز ممکن است در اثر تابش شدید نور خورشید دچار سوختگی شوند که این مورد بسیار آزاردهنده و دردناک است و خطر بروز سرطان لب را افزایش می‌دهد. برای کاهش خطر، از یک بالم لب حاوی SPF استفاده کنید.
بیشتر بخوانید:
چند نکته مهم درباره استفاده از عینک آفتابی در این روزها
آفتاب‌سوختگی چیست؟ راه‌های پیشگیری از آن کدامند؟
۶ نکته برای اینکه تابستان بی‌خطری را سپری کنید
پنج ضدآفتاب طبیعی برای پوست
منابع: newsnetwork ، mayoclinic ، woodscopenhagen
۴۷۲۳۲
