مظاهر گودرزی: مسئله جمعیت در ایران چند سالی هست که با حواشی همراه شده است، مثلاً ایجاد موانع بیشتر برای غربالگری یا سقط درمانی، در قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت یکی از این موارد است، برای موارد بیشتر هم می‌شود به رونمایی از سامانه همسریابی توسط رئیس مجلس یا ادعای یکی دیگر از اعضای خانه ملت درباره موفقیت مرکز همسریابی خودش در کاهش طلاق اشاره کرد، اقداماتی که تلاش دارند با تسهیل روند ازدواج و سخت‌گیری در روند سقط جنین گام‌های موثری برای افزایش جمعیت در ایران بردارند، مثلاً ثبت مشخصات صاحب آزمایش بارداری مثبت هم یکی دیگر از همین موارد بود که منجر به حاشیه شد و منتقدان زیادی پیدا کرد؛ اما بالا و پایین این حواشی فقط به تصویب قانون و نوشتن ماده واحده درباره جمعیت برنمی‌گردد، گاهی دعوت یک مهمان خارجی هم با همین موضوع بحث‌برانگیز می‌شود، نمونه آن حضور وزیر خانواده، رفاه و جمعیت‌شناسی صربستان طی روزهای گذشته در ایران بود، حضوری که اگرچه به‌نظر می‌رسد برای تبادل نظر و تجربیات درباره جمعیت برنامه‌ریزی شده بود اما حذف برخی تصاویر خانم وزیر از خروجی خبرگزاری مجلس یک‌بار دیگر سبب شد مسئله جمعیت به حاشیه کشیده شود، حاشیه‌ای که شاید «دارییا کیسیچ» گمان نمی‌کرد با حضورش در ایران رقم بخورد.
معاون رئیسی امیدوار است/ معاون وزیر بهداشت دنبال همدلی برای افزایش جمعیت!
حضور وزیر جمعیت صربستان در ایران فقط به دیدار با نمایندگان مجلس منتهی نشد، انسیه خزعلی، معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده هم با «دارییا کیسیچ» دیدار کرد، او بعد از این دیدار در توئیتی نوشت که «ایشان راجع به سیر کاهش جمعیت کشورش که از دهه‌های پیش شروع شده ـ و اکنون یک سوم مردم کشورش را جمعیت بالای ۶۵ سال تشکیل می‌دهند ـ نگران بود. وی ضمنا از سرعت سرسام آور کاهش موالید در ایران طی مدت زمانی بسیار کوتاه متعجب.»
خزعلی در ادامه رشته توئیت خود نوشت که: «امیدوارم با سیاست‌های پشتیبان دولت مردمی و با اهتمام مردم عزیزمان با همان سرعت بتوانیم جبران کاهش جمعیت گذشته را داشته باشیم و هرگز پیری جمعیت را نبینیم.» امیدی که حسین فرشیدی، معاون بهداشت وزارت بهداشت چند روز قبل درباره آن نوشت: «ایران و بسیاری از کشورهای جهان در مواجهه با یکی از مهم‌ترین چالش‌های قرن با نام بحران هولناک پیری جمعیت قرار دارند که استمرار و تعالی تمدن اصیل ایرانی اسلامی را با تهدید مواجه کرده است. تهدیدی که عبور از آن جز با همدلی و مشارکت همه مسئولین و آحاد مردم ایران ممکن نیست.»
همه ابراز امیدواری‌ها درحالی گفته و شنیده می‌شود که گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس درباره جمعیت نشانه‌های امیدوار کننده‌ای ندارد، گزارشی که ادعا می‌کند تا سال ۱۴۳۰ بخش قابل توجهی از جمعیت ایران سالمند هستند، در این گزارش سالمند به افراد ۶۰ ساله و بیشتر گفته می‌شود.
ایران جامعه‌ای فوق سالخورده
گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس که مبنای خود را بر روی «سالخوردگی جمعیت» گذاشته است، آن را این‌گونه تعریف کرده: «کاهش نسبت افراد زیر ۱۵ سال و افزایش نسبت افراد ۶۰ سال و بالاتر به جمعیت.» با این تعریف جمعیت کشورها را به سه دسته تقسیم کرده است: «جامعه در حال ســالخوردگی، جامعه‌ای است که ۷ تا ۱۴ درصد جمعیت آن بالای ۶۵ سال سن داشته باشند، جامعه سالخورده جامعه‌ای است که ۱۴ تا ۲۱ درصد جمعیت آن بالای ۶۵ سال سن داشته باشند و جامعه فوق سالخورده جامعه‌ای است که بیش از ۲۱ درصد جمعیت آن بالای ۶۵ سال سن داشته باشند.»
حالا باید پرسید جامعه ایران جزو کدام دسته قرار می‌گیرد؟ در این گزارش آمده که «آمارها نشان می‌دهند تا سال ۱۴۳۰ جمعیت سالمندان ایران به ۳۲.۱ درصد خواهد رسید.» بنابراین «ایران تا سال ۱۴۴۵ در دسته‌بندی جامعه فوق سالخورده قرار خواهد گرفت.»
کاهش درصد رشد جمعیت از سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۹۵
در این گزارش که براساس آخرین سرشماری جمعیت در ایران (۱۳۹۵) انجام شده آمده که «در سالهای ۱۳۴۵ تا ۱۳۹۵ به‌رغم افزایش جمعیت کشور، درصد رشد سالیانه جمعیت کل کشور، پس از پشت سر گذاشتن دوره بیش‌زایی دهه ۶۰ همواره نزولی بوده است. جمعیت کل کشور همواره افزایش یافته اما درصد رشد جمعیت، طی این سال‌ها، با نوساناتی همراه بوده است. به‌طوریکه جمعیت کشور در سالهای ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۵ شاهد رشد ۴۶.۷ درصدی بوده است (دوره بیش‌زایی دهه ۶۰) اما ازآن پس رشد جمعیت روندی نزولی یافته تا درنهایت در سال ۱۳۹۵ رشد جمعیت به ۱۳.۴ درصد نسبت به سال ۱۳۸۵ رسیده است. ازسوی دیگر، امید به زندگی از سال ۱۳۵۵ تا سال ۱۳۹۵ از افزایش زیادی برخوردار شده است به‌طوریکه از ۵۷.۵ سال در سال ۱۳۵۵ به ۷۴.۵ سال در سال ۱۳۹۵ رسیده است؛ بهبود وضعیت بهداشت عمومی، رشد و پیشرفت علم پزشکی، ارتقای امید زندگی، افزایش جمعیت کشور در یک دهه پس از انقلاب (نسل انفجار جمعیت)، کاهش میزان باروری فعلی به‌ویژه در دو دهه اخیر، به افزایش جمعیت سالمندان کشور با سرعت رشدی بیشتر از سرعت رشد جمعیت کل کشور منجر شده است.
درصد رشد سهم سالمندان به‌جز در بازه زمانی ۱۳۷۵ تا ،۱۳۸۵ رشد دورهای (۱۰ ساله) صعودی داشته است به‌طوریکه از رشد منفی ۱۷ درصد در سال ۱۳۵۵ به رشد ۲۸ درصدی در سال ۱۳۹۵ رسیده است. همان‌طور که پیش‌تر ذکر شد، یکی از دلایل افزایش سهم سالمندی طی سالهای ۱۳۵۵ تا ۱۳۹۵ افزایش امید به زندگی در بدو تولد و کاهش نرخ باروری است.»
رد سالمندی در دستان زنان یا مردان؟
بنابر آخرین سرشماری نفوس و مسکن در ایران، ۷.۴۱۴.۰۹۱ نفر، معادل ۹.۳ درصد از کل جمعیت را سالمندان تشکیل دادهاند که بهترتیب ۳.۶۵۸.۴۰۵ نفر معادل ۴۹.۳ درصد را مردان و ۳.۷۵۵.۶۸۶ معادل ۵۰.۷ درصد را زنان تشکیل دادهاند. تعداد مردان و زنان سالمند در سال ۱۳۴۵ بهترتیب ۸۵۹۳۷۶ و ۷۷۸۶۴۶ است. لذا تعداد مردان و زنان سالمند در طی این نیم قرن بهترتیب ۴.۳ و ۴.۸ برابر شده است.
جدول بالا درصد سهم سالمندی جمعیت در استان‌ها را نشان می‌دهد، براساس این جدول گیلان سالمندترین استان و سیستان و بلوچستان جوان‌ترین استان کشور هستند.
