بررسی های باستان شناسی نشان می دهد که قدیمی‌ترین بخش تخت جمشید به ۵۱۸ سال قبل از میلاد باز می گردد. طبق داده های تاریخی، ساخت تخت جمشید حدود ۲۵۰۰ سال قبل به دستور داریوش بزرگ شروع شد. اما پس او پسرش خشایارشا و نوه‌اش اردشیر یکم با افزودن بناهای دیگر این مجموعه حیرت انگیز را توسعه دادند.
خشت نوشته هایی که در طول یک قرن اخیر در تخت جمشید کشف شده، حکایت از آن دارد که معماران، هنرمندان، استادکاران، کارگران، زنان و مردان بسیاری در ساخت این مجموعه نقش داشته اند. طبق این خشت نوشته ها، این افراد علاوه بر دریافت حقوق از مزایای بیمه کارگری نیز برخوردار بوده اند.
اما در نهایت ۳۳۰ سال قبل از میلاد اسکندر مقدونی سردار مقدونی به ایران حمله کرد و مجموعه تخت جمشید را به آتش کشید. پس از آن هم زلزله و بلایایی طبیعی تاثیر زیادی بر این مجموعه گذاشت. اما هنوز بخش های مهم آن پابرجاست.
اولین کاوش علمی در مجموعه تخت جمشید نیز ۹۲ سال قبل توسط امیل هرتزفلد آلمانی انجام شد. البته همزمان با این باستان شناس آلمانی، یک هیات کاوشگر ایرانی – ایتالیایی به سرپرستی علیرضا عسکری چاوردی، از دانشگاه شیراز و پیر فرانچسکو کالیری از دانشگاه بولونیا نیز کار خود را آغاز کردند.
در تصویر زیر نیز می توانید وضعیت تخت جمشید در زمان قاجار را مشاهده کنید. درست زمانی که هنوز کاوشگران کارشان را برای بیرون کشیدن بخش های پنهان این مجموعه حیرت انگیز از زیر زمین آغاز نکرده بودند. عکس را هم آنتوان سوریوگین، عکاس مشهور دوره قاجار به ثبت رسانده است.
۲۳۳۲۳۳
