گاستریت یا تورم معده از شایع‌ترین بیماری‌های گوارشی است که به التهاب دیواره معده منجر میشود. این التهاب می‌تواند به دلایل مختلفی مانند مصرف بی‌رویه برخی داروها از جمله آسپیرین، مشروبات الکلی، سموم و عفونت ناشی از باکتری هلیکوباکترپیلوری ایجاد شود. رژیم گاستریت می تواند به کاهش علائم گاستریت ناشی از التهاب مخاط معده کمک کند. سوء هاضمه، نفخ، حالت تهوع و سوزش معده درد اغلب پس از خوردن غذاهای چرب یا تند بدتر می شود.
رژیم گاستریت ممکن است برای کاهش علائم حمله حاد گاستریت یا مدیریت حملات مداوم گاستریت که اغلب مربوط به یک بیماری مزمن مانند کم خونی خطرناک است، توصیه شود. کلید رژیم گاستریت پرهیز از غذاهای اسیدی و تند و به جای آن خوردن غذاهای کم اسید و کم قند است.
فواید رژیم غذایی گاستریت
رژیم غذایی گاستریت برای کاهش تشدید علائم و جلوگیری از بدتر شدن وضعیت بررسی شده است. شیره معده یک مایع اسیدی است که در طول هضم غذا را تجزیه می کند. مخاط پوشش معده را می پوشاند تا از آسیب شیره معده جلوگیری کند. اگر مخاط کافی وجود نداشته باشد، زخم و سایر عوارض ممکن است رخ دهد، از جمله:
- کم خونی، کمبود گلبول های قرمز حامل اکسیژن به دلیل خونریزی
- کم خونی خطرناک یا کمبود B۱۲، به دلیل جذب ضعیف B۱۲
- پریتونیت
- سرطان معده
علاوه بر این، رژیم گاستریت همچنین ممکن است به کاهش حالت تهوع و سوزش سر دل مرتبط با بارداری کمک کند .
رژیم غذایی گاستریت چگونه است؟
رژیم گاستریت می تواند مفید باشد زیرا از خوردن غذاها یا نوشیدنی هایی که معمولاً باعث تحریک معده می شوند اجتناب می کنید. این موارد شامل غذاهای تند، قهوه، الکل و میوه های اسیدی است. غذاهایی که می توانید در رژیم غذایی معده بخورید نسبتاً انعطاف پذیر هستند. واکنش افراد ممکن است به غذاهای خاص متفاوت باشد. تا زمانی که غذای خاصی برای شما مشکلی ایجاد نکند، می توانید از آن لذت ببرید. ممکن است متوجه شوید که برخی از غذاهای موجود در لیست «اجتناب» ممکن است در وعده‌های کوچک یا گه‌گاهی برای شما علائمی ایجاد نکنند. با پزشک خود یا یک متخصص تغذیه ثبت شده برای تهیه یک برنامه رژیم غذایی گاستریت که نیازهای شما را برآورده می کند، همکاری کنید.
گاستریت یک بیماری موقتی است
گاستریت اغلب یک بیماری موقتی است، اما می تواند طولانی مدت نیز باشد. مدت زمانی که باید به رژیم گاستریت پایبند باشید به عوامل مختلفی بستگی دارد:
- علت گاستریت شما
- علائم شما چقدر طول می کشد
- کدام علائم را دارید و چقدر شدید هستند
- سایر درمان هایی که پزشک شما تجویز می کند
- پاسخ شما به درمان
فرد مبتلا به گاستریت حاد (کوتاه مدت) ممکن است نیازی به پیروی از رژیم غذایی بیش از چند هفته یا چند ماه نداشته باشد. در برخی موارد، صرفاً حذف یک محرک خاص مانند الکل یا مسکن‌های بدون نسخه (NSAIDs) برای متوقف کردن التهاب و علائم ناراحت‌کننده کافی است. گاستریت ناشی از یک بیماری زمینه ای ممکن است نیاز به رعایت رژیم غذایی گاستریت طولانی مدت داشته باشد. افرادی که مستعد تحریک معده هستند اغلب متوجه می شوند که صرفاً اجتناب از کافئین و غذاهای تند برای جلوگیری از عود علائم کافی است.
رژیم گاستریت چه مواد غذایی را شامل می شود؟
- لوبیا و حبوبات (به میزان قابل تحمل)
- تخم مرغ، سفیده یا جایگزین های تخم مرغ (غیر سرخ شده)
- غذاهای دریایی، صدف (غیر سرخ شده)
- عسل
- سبزیجات کم اسید (خیار، سیب زمینی سفید، هویج)
- میوه های کم قند و کم اسید (کدو تنبل، زغال اخته، توت فرنگی، سیب)
- پنیر ملایم و کم نمک
- جو
- نعناع، زنجبیل، زردچوبه
- ماست ساده و کم چرب
- غذاهای غنی از پروبیوتیک (کلم ترش، کیمچی، کومبوچا)
- برنج
- مرغ بدون پوست (مرغ، بوقلمون)
- نان سبوس دار و پاستا
در رژیم گاستریت از چه مواد غذایی اجتناب می کنیم؟
- میوه های اسیدی (مرکبات) و سبزیجات (پیاز)
- الکل
- شکلات
- قهوه و چای
- ذرت و محصولات تهیه شده با ذرت
- محصولات لبنی
- نوشیدنی های انرژی زا
- غذاهای چرب، فست فود، غذاهای تند
- تخم مرغ سرخ شده
- سیر (به مقدار کم، به مقدار قابل تحمل)
- بستنی، کیک و شیرینی، محصولات پخته شده
- ماریناد، سالسا، سس مایونز، سس های خامه ای
- آجیل و کره آجیل (ممکن است مقادیر کمی قابل تحمل باشد)
- چیپس سیب زمینی، تنقلات بسته بندی شده
- گوشت فرآوری شده (سوسیس، هات داگ)
- گوشت قرمز، اردک، غاز
- غلات تصفیه شده، نان تازه، ماکارونی تهیه شده با آرد تصفیه شده
- گوشت های دودی
- نوشابه، نوشابه های گازدار
- ادویه جات از جمله فلفل سیاه، پودر چیلی، دانه خردل، جوز هندی و فلفل قرمز
- گوجه فرنگی و فرآورده های گوجه فرنگی
از محصولات اسیدی مانند مرکبات و گوجه فرنگی و از سبزیجاتی که برای افزودن طعم و ادویه استفاده می شوند، مانند پیاز و فلفل تند خودداری کنید. میوه ها و سبزیجات کم اسید را انتخاب کنید. سیب، انواع توت ها، کدو تنبل و هویج گزینه های خوبی هستند. موز تولید مخاط را تحریک می کند که از اسیدهای معده محافظت می کند و فیبر محلول را به رژیم غذایی اضافه می کند. با این حال، در برخی افراد، ممکن است به علائم گوارشی اضافه شود.
دانه ها
شامل غلات کامل مانند نان، برنج قهوه ای و ماکارونی باشد. این غذاهای ایده آل ملایم هستند و فیبر دارند که برای سلامت دستگاه گوارش مهم است. جو، جو و کینوا از دیگر گزینه های مغذی به شمار می روند. با این حال، اگر علائمی را تجربه می کنید که خوردن این مواد غذایی را دشوار می کند، برنج سفید ساده یا سیب زمینی سفید هضم آسان تر است.از ذرت و هر چیزی که از ذرت تهیه می شود، مانند نان ذرت، برخی از ماکارونی های بدون گلوتن و سایر محصولات خودداری کنید.
لبنیات
چربی می تواند پوشش معده را تحریک کرده و باعث ایجاد علائم شود. از محصولات لبنی پرچرب خودداری کنید. ماست کم چرب و کم قند گزینه خوبی است. به دنبال برندی باشید که حاوی پروبیوتیک های سالم برای روده باشد. از مصرف سس‌ها، فیلینگ‌ها یا پودینگ‌هایی که با خامه‌های غنی، غلیظ یا پنیرهای نرم تهیه شده‌اند، خودداری کنید.
پروتئین
تخم مرغ، سفیده تخم مرغ و جایگزین های تخم مرغ منابع عالی پروتئین در هر زمانی از روز هستند. از تهیه آنها با کره، شیر و چاشنی (حتی فلفل سیاه) خودداری کنید و از خوردن گوشت های نمکی و فرآوری شده صبحانه مانند بیکن یا سوسیس صرف نظر کنید. گوشت قرمز سرشار از چربی است و می تواند علائم گاستریت را ایجاد کند. مرغ بدون چربی و غذاهای دریایی کبابی یا آب پز (غیر سرخ شده) را انتخاب کنید. آجیل و کره آجیل سرشار از پروتئین هستند، اما چربی زیادی نیز دارند و می تواند برای برخی از افراد مبتلا به گاستریت مشکل ساز باشد. حبوبات و لوبیا سرشار از پروتئین و فیبر هستند که گاهی اوقات علائم را تشدید می کند. در ابتدا قسمت ها را کوچک نگه دارید تا ببینید چه چیزی را می توانید تحمل کنید. سوپ هایی که بر پایه آبگوشت هستند، مانند سوپ مرغ، انتخاب های بهتری نسبت به سوپ های خامه ای یا لبنی هستند.
دسر
غذاهای سرشار از چربی یا قند می توانند علائم التهاب معده را ایجاد کنند و باید در رژیم غذایی گاستریت از مصرف آنها اجتناب شود. اینموارد شامل محصولات پخته شده، شیرینی، بستنی، پودینگ و شکلات است. مواد مورد استفاده در دسرهایی که ممکن است التهاب معده را تسکین دهند عبارتند از: کمی عسل، زنجبیل، نعناع فلفلی و زردچوبه.
نوشیدنی ها
از کافئین، نوشیدنی‌های شیرین، نوشابه، نوشیدنی‌های انرژی‌زا، آب‌های اسیدی (آب پرتقال یا گوجه‌فرنگی) و الکل خودداری کنید. در حالی که باید از کافئین اجتناب کنید، برخی از افراد مبتلا به گاستریت خفیف می توانند چای یا قهوه ضعیف را با اضافه کردن شیر کم چرب یا خامه غیر لبنی تحمل کنند. آب، چای گیاهی، شیر غیر لبنی و آب میوه های کم قند/کم اسید بهترین گزینه های شما برای کاهش علائم التهاب معده هستند.
چه زمانی غذا بخوریم
زمانی که سیستم گوارشی شما تحت استرس است یا در بهترین حالت خود کار نمی کند، مقدار غذایی که می خورید و مدت زمانی که بین وعده های غذایی می مانید ممکن است باعث تحریک بیشتر گاستریت شود. اگر به دلیل ورم معده مستعد ناراحتی معده هستید، ممکن است تغییر زمان وعده‌های غذایی و میان‌وعده‌هایتان برایتان مفید باشد. سعی کنید در طول روز وعده‌های غذایی کوچکتر را به‌جای سه وعده‌ی بزرگ‌تر جایگزین کنید. حتی می توانید چند میان وعده سالم در طول روز اضافه کنید.
آیا روزه به گاستریت کمک می کند؟
به احتمال زیاد بهتر است رژیم غذایی خود را با غذاهای «ایمن» و بدون اسید که در وعده‌های غذایی کوچکتر مصرف می‌کنید، حفظ کنید تا اینکه روزه بگیرید. برخی از مطالعات نشان میدهند که افرادی که روزه می‌گیرند (مانند اعمال مذهبی اسلامی در ماه رمضان) افزایش اسید معده را نشان میدهند که خطر خونریزی را در افراد مبتلا به بیماری‌هایی مانند زخم معده ایجاد می‌کند. در حالی که فهرست طولانی‌ای از غذاهایی که در رژیم گاستریت باید از آنها اجتناب کرد وجود دارد، هنوز تنوع زیادی برای انتخاب وجود دارد. رژیم گاستریت به راحتی برای تناسب با ترجیحات غذایی شخصی و شرایط سلامتی اصلاح می شود. این رژیم شامل گزینه های زیر می شود:
- حساسیت به سلیاک و گلوتن: پاستاهای بدون گلوتن و سایر مواد غذایی اغلب از ذرت تهیه می‌شوند که در صورت ابتلا به گاستریت باید از مصرف آن اجتناب کنید. حتما برچسب مواد روی غذاهای فاقد گلوتن را بخوانید.
- دیابت: در مورد نحوه درمان قند خون پایین (هیپوگلیسمی) با پزشک خود صحبت کنید. در حالی که قند در رژیم غذایی گاستریت توصیه نمی شود، ممکن است گاهی اوقات برای افزایش قند خون پایین به گلوکز نیاز داشته باشید. در صورت امکان از آب پرتقال، نوشابه، شکلات یا محصولات پخته شده خودداری کنید. قرص های گلوکز، میوه های غیر اسیدی، آب سیب، شربت افرا یا عسل جایگزین های بهتری هستند که نباید باعث بروز علائم گاستریت شوند.
- آلرژی‌های غذایی: در رژیم غذایی ورم معده می‌توان غذاهای متنوعی را انتخاب کرد. فقط از خوردن غذاهایی که به آن حساسیت دارید خودداری کنید.
- شرایط پزشکی متعدد: اگر یک یا چند وضعیت پزشکی را مدیریت می‌کنید که تحت تأثیر آنچه می‌خورید هستند، با پزشک خود در مورد اولویت‌بندی نیازهای غذایی خود صحبت کنید.
- بارداری و شیردهی: در این مواقع نیازهای غذایی شما افزایش یافته است، بنابراین با پزشک یا متخصص تغذیه خود کار کنید تا مطمئن شوید که کالری و مواد مغذی کافی در رژیم غذایی خود دریافت می کنید.
- رژیم های گیاه خواری: بیشتر پروتئین های گیاهی برای رژیم گاستریت تایید شده اند. برای اطمینان از دریافت پروتئین کافی، با پزشک یا متخصص تغذیه خود مشورت کنید.
آشپزی و رژیم غذایی گاستریت
رژیم گاستریت چربی را محدود می کند. از غذاهای سرخ شده، کره و خامه غلیظ باید در رژیم گاستریت اجتناب شود زیرا می توانند التهاب مخاط معده را تشدید کنند. رژیم غذایی التهاب معده چاشنی هایی را که معمولاً در آشپزی استفاده می شود محدود می کند. که شامل موارد زیر می شود:
- فلفل سیاه
- فلفل تند
- سیر
- خردل
- جوز هندی
- پیازها
- فلفل قرمز
- گوجه فرنگی ها
- قند
سایر گیاهان و ادویه ها مانند ریحان، پونه کوهی، مریم گلی و ترخون کمتر باعث تحریک معده می شوند. برخی ادویه ها مانند زنجبیل و زردچوبه حتی ممکن است ناراحتی معده را کاهش دهند.
ایمنی
رژیم گاستریت برای اکثر افراد بی خطر است و بیش از حد محدود کننده نیست. همچنین اگر از رژیم غذایی خاصی پیروی می کنید، می توانید برنامه غذایی خود را تطبیق دهید. اگر گاستریت مزمن دارید یا یک وضعیت پزشکی دارید که برای آن دارو مصرف می کنید، با پزشک خود در مورد رژیم غذایی و هر گونه مکمل غذایی که مصرف می کنید صحبت کنید. اکثر داروهایی که برای درمان گاستریت استفاده می‌شوند، احتمالاً با غذاهای موجود در لیست تأیید شده تداخل ندارند. با این حال، همیشه ایده خوبی است که درباره تغییرات رژیم غذایی با پزشک خود صحبت کنید. همیشه این احتمال وجود دارد که غذاها و نوشیدنی ها بر داروهای خاص تأثیر بگذارند.
داروهای تسکین دهنده ی التهاب معده یا گاستریت
Tums، Rolaids، Mylanta و Alka-Seltzer می توانند علائم گاستریت را تسکین دهند. با این حال، مصرف آنها با غذاهای حاوی کلسیم می تواند این آنتی اسیدها را بی اثر کند. نوشیدن الکل می‌تواند با مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPI) که برای درمان گاستریت تجویز می‌شوند، تداخل داشته باشد. PPI ها میزان اسید معده را کاهش می دهند، در حالی که الکل تولید اسید را افزایش می دهد. این می تواند علائم گاستریت را بدتر کند یا وضعیت را بدتر کند.
PPI های رایج عبارتند از:
- پریلوسک ( امپرازول)
- Nexium ( اسومپرازول)
- پرواسید ( لانسوپرازول)
- پروتونیکس ( پانتوپرازول)
- پپسید، نوع دیگری از داروهای کاهنده اسید، زمانی که با الکل ترکیب میشود، تأثیر کمتری دارد.
گاستریت ناشی از عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری ممکن است به آنتی بیوتیک نیاز داشته باشد. اینها می توانند با غذاها یا نوشیدنی ها تداخل داشته باشند. دسته خاصی از آنتی بیوتیک ها نیز با داروهای مورد استفاده برای درمان گاستریت تداخل دارند.
چه غذاهایی می‌توانند باعث ایجاد التهاب معده شوند؟
دکتر سیدمحمود اسحاق‌حسینی، فوق‌تخصص گوارش و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، از بخورنخورهای این بیماری گفته است: محیط معده اسیدی و با pH بین ۳ تا ۵ است. این محیط اسیدی به میکروب‌ها اجازه رشد و فعالیت نمی‌دهد. حال اگر غذایی، ماهیت اسیدی داشته باشد، میزان اسیدیته معده را بالاتر میبرد. اسید زیاد روی دیواره معده اثر می‌گذارد و باعث ایجاد التهاب معده میشود. مهم‌ترین موادی که اسیدیته معده را افزایش میدهند ادویه‌ها، ترشی‌ها، نوشابه‌های گازدار، انواع شکلات، قهوه و… هستند. مصرف گوشت فراوان، غذاهای چرب، انواع غذاهای شور و دودی، مصرف مواد غذایی که در آنها سلنیوم یا ویتامین‌های کمی وجود دارد، خوردن غذاهای مانده و بیرون از یخچال نگهداری شده که امکان آلودگی آنها افزایش می‌یابد نیز باعث ایجاد التهاب معده میشود.
مصرف الکل و استعمال دخانیات چه نقشی در ایجاد التهاب معده دارند؟
مصرف الکل می‌تواند باعث ایجاد گاستریت‌های الکلی یا تورم الکلی شود. این نوع گاستریت‌ها حتی باعث بروز خونریزی یا زخم‌های گوارشی میشود. استعمال دخانیات نیز تاثیر بسزایی در ایجاد التهاب معده دارد. بد نیست بدانید دیواره معده ضمن اینکه بسیار مستحکم است، بیکربنات نیز ترشح می‌کند. بیکربنات اثر اسید روی دیواره معده را خنثی می‌کند اما کشیدن سیگار ترشح بیکربنات را از دیواره معده کاهش می‌دهد. در نتیجه اسیدمعده به دیواره‌ها آسیب وارد می‌کند و باعث ایجاد التهاب یا زخم میشود. از طرفی درمان افرادی که همچنان به سیگار کشیدن خود ادامه میدهند، سخت‌تر است و عود مشکلات معده نیز در آنها بیشتر دیده میشود.
خوردن غذاهای کپک‌زده یا میوه‌های خراب که مردم کپک یا خرابی آن را جدا و بقیه آن را مصرف می‌کنند، چطور؟
قطعا خوردن این غذاها هم مضر است به‌خصوص اینکه برخی کپک‌ها سم آفلاتوکسین در ماده غذایی تولید می‌کنند و خوردن آنها باعث ابتلا به سرطان به‌خصوص سرطان کبد میشود و بسیار خطرناک است.
بهترین غذاهایی که خوردن آنها را به این بیماران توصیه می‌کنید، کدام‌ها هستند؟
به جز غذاهایی که خوردن آنها باعث تشدید مشکل میشود و تحریک‌کننده است، مصرف سایر موادغذایی برای بیماران آزاد است و رژیم غذایی خاصی حتی برای افرادی که به زخم‌معده مبتلا شده‌اند، وجود ندارد. ۲۰ سال قبل به بیماران گفته می‌شد فقط کباب یا شیر بخورند ولی امروزه ثابت شده است مصرف کلسیم یا پروتئین زیاد نه‌تنها مفید نیست بلکه حتی می‌تواند مشکل‌ساز هم باشد.
بیماران می‌توانند غذاهای نفاخ هم استفاده کنند؟
اگر تحرک نداشته باشند، نه. لازمه خوردن غذاهایی که گاز تولید می‌کنند، تحرک و فعالیت بدنی است. هر چند حبوبات سرشار از پروتئین‌های گیاهی هستند و مصرف آنها بیشتر از منابع غذایی پروتئین‌های حیوانی توصیه میشود اما اگر فرد تحرک نداشته باشد، روی هم انباشته و باعث ایجاد نفخ و دل‌درد میشود. گذشتگان ما عمدتا از این مواد استفاده می‌کردند و فعالیت و تحرک بالایی داشتند، بنابراین هیچ مشکلی برایشان ایجاد نمی‌شد.
آیا بیماران مبتلا به التهاب معده حتما باید دارو مصرف کنند؟
به شدت و علت ایجادکننده التهابشان بستگی دارد؛ مثلا التهاب‌هایی که به‌دلیل آلودگی به باکتری هلیکوباکترپیلوری ایجاد شده باشند، حتما باید با مصرف آنتی‌بیوتیک درمان و ریشه‌کن شوند. بیماران باید درمان گاستریت را جدی بگیرند زیرا درمان نادرست آن می‌تواند بعد از ۱۵-۱۰ سال زمینه‌ساز بروز سرطان معده باشد.
سیری زودرس بیماران مبتلا به التهاب معده چگونه درمان میشود؟
سیری زودرس یا پری شکم این بیماران هم با تغییر رژیم غذایی و انجام فعالیت‌های بدنی درمان میشود.
چاقی تا چه حد در ایجاد التهاب معده موثر است؟
متاسفانه طبق آمار امروز حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد نوجوان و جوانان در شهرهای بزرگ دچار افزایش وزن و چاقی هستند که به‌دلیل نداشتن تحرک، زندگی ماشینی و نشستن‌های طولانی ایجاد شده است بنابراین همان‌طور که در طولانی‌مدت ستون فقرات، چشم و سایر ارگان‌های بدن تحت‌تاثیر قرار می‌گیرند، دستگاه گوارش نیز دچار عوارض مهمی همچون یبوست و التهاب معده خواهد شد. از طرفی این افراد به موقع و سر ساعت غذا نمی‌خورند و دستگاه گوارششان را دچار بی‌نظمی می‌کنند بنابراین کاهش وزن، انجام فعالیت بدنی و رژیم غذایی مناسب با حداقل قند و چربی، بهترین اقدام‌ها برای پیشگیری و درمان التهاب معده است.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
علائم شایع التهاب معده عبارتند از احساس درد یا سوختن در ناحیه بالای شکم، تهوع، استفراغ و احساس پری بعد از خوردن غذا. در موارد زیر، التهاب معده نیاز به مراجعه به پزشک و مداخله طبی دارد:
- اگر مشکل‌تان با اصلاح رژیم غذایی رفع نشد.
- اگر مشکل‌تان بیش از یک هفته طول کشید.
- اگر بعد از مصرف دارو (به‌خصوص آسپرین و مسکن‌ها) دچار دل درد می‌شوید.
- اگر خون بالا می‌آورید یا در مدفوع‌تان خون دیده میشود یا رنگ مدفوع‌تان سیاه شده است.
بیشتر بخوانید:
این مواد مغذی استرس را کاهش می‌دهد
برای کاهش چربی بدن چه بخوریم؟
۲۳۳۲۳۶
