این مرکز در گزارش «تحصیل کودکان مهاجر در ایران» خواستار جلوگیری از جدا کردن اجباری شیفت دانش آموزان مهاجر از شیفت دانش آموزان ایرانی در مدرسه‌های دو شیفته شده است.
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، تعداد دانش آموزان غیرایرانی ثبت نام شده در مدرسه‌های ایران از سال ۱۳۸۵، با یک شیب ثابت رو به افزایش بوده است. آمارها نشان می‌دهد در سال تحصیلی ۱۳۹۹ ـ ۱۳۹۸ بیش از ۵۰۳ هزار دانش آموز اتباع غیرایرانی در بیش از ۲۸ هزار مدرسه ایرانی سراسر کشور ثبت نام شده بودند.
در سرشمار‌ی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ مرکز ملی آمار ایران، جمعیت مهاجران بین المللی که به صورت رسمی در ایران سکونت دارند، بیشتر از یک میلیون و ۶۵۴ هزار نفر بوده است؛ از این تعداد، ۹۵ درصد «افغانستانی»، ۲ درصد «عراقی» و حدود یک درصد «پاکستانی» هستند.
این در حالی است که وبگاه کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان پیشتر از حضور بیش از ۲ میلیون و ۲۵۰ هزار مهاجر غیرقانونی افغانستانی در ایران خبر داده؛ مرکز پژوهش‌های مجلس هم گفته این تعداد مهاجر غیرقانونی در ایران، موانعی را در برابر تحصیل کودکانشان قرار داده است که برای آنها سازوکار مشخص و رویه یکسان قانونی وجود ندارد.
با وجود برخی محدویت‌های تحصیلی مهاجران که بر اساس آمارها بیشتر آنها اتباع افغانستانی هستند، مجله گفت‌وگو تیر ماه ۱۳۸۶ نوشت که آموزش پس از امنیت، مهمترین دغدغه پناهندگان جوان افغانستانی در ایران است.
به نوشته این مجله، «تفکیک جنسیتی در مدرسه‌های ایران، محتوای اسلامی درس‌های ایرانی، راه‌اندازی آموزش اجباری و مدارس مختلط از سوی روس‌ها و قانون جدید ازدواج تعیین شده از سمت آنها» از علت‌های اصلی مهاجران دهه ۶۰ افغانستانی بوده است.
دستور آیت الله خامنه‌ای برای ثبت نام مهاجران افغانستانی در مدرسه‌های ایرانی
پیشتر و تا حدود سال ۹۴ تنها دانش آموزان دارای مدرک اقامت قانونی با پرداخت هزینه‌ها، حق تحصیل در مدرسه‌های ایران را داشتند اما رهبر انقلاب اسلامی دستور داد کودکان مهاجر از تحصیل بازنمانند.
با فرمان آیت الله خامنه‌ای «هیچ کودک افغانستانی، حتی مهاجرینی که به‌صورت غیرقانونی و بی‌مدرک در ایران حضور دارند، نباید از تحصیل بازبمانند و همه آنها باید در مدارس ایرانی ثبت‌نام شوند.»
مرکز پژوهش‌های مجلس که از این دستور به عنوان «نقطه عطفی در تاریخ تحصیل کودکان مهاجر در ایران» یاد کرده، گفته اجرای چنین فرمانی موجب «رایگان شدن حضور دانش آموزان مهاجر در مدارس دولتی ایران، فراهم شدن امکان تحصیل کودکان مهاجر غیرقانونی و بدون مدرک، تعیین تکلیف مدارس خودگردان (که مهاجران حاضر در ایران آنها را ایجاد و مدیریت می‌کردند)» شده است.
موانع تحصیلی مهاجران در ایران؛ از چالش‌های فرهنگی تا امنیتی
با این حال به گزارش مرکز پژوهش‌ها، پایدار نبودن آیین نامه‌های داخلی پیرامون ثبت نام کودکان بدون مدرک و ثبت نام نشدن بخشی از آنها از چالش‌های تحصیل اتباع غیرایرانی است. به علاوه، اجرای سلیقه‌ای قوانین و آیین نامه‌ها در مدارس و نبود نظارت کافی از مشکلات دیگر آنها اعلام شده است.
در این گزاش آمده «مطالبه جداسازی کلاس‌های درس در سطوح بالای تصمیم گیری کشور و نبود محتوای آموزشی متناسب با همزیستی کودکان ایرانی و مهاجر در کنار هم در مدرسه‌ها و نبود اهتمام به تحصیل دختران مهاجر در برخی مناطق» از چالش‌های فرهنگی تحصیل اتباع و مهاجران در ایران است که البته، کادر آموزشی و اجرایی مدرسه‌ها هم درباره این مسائل به بازآموزی نیاز دارند.
بیشتر بخوانید
مرکز پژوهش‌های مجلس اعلام کرده وضعیت معیشتی ضعیف خانواده‌های مهاجر باعث شده کودکانشان برای تأمین نیازهای خانواده مشغول به کار شوند و برای ثبت نام چند فرزند در مدرسه، مشکلات اقتصادی داشته باشند.
این مرکز، از احتمال بزهکاری جمعیت مهاجران بازمانده از تحصیل در نسل‌های دوم و سوم به علت «محرومیت اجتماعی» و «بازنمایی منفی از مهاجران طرد شده از مدرسه‌ها در رسانه‌های بیگانه» به عنوان چالش امنیتی یاد کرده است.
رفتار کادر مدارس با مهاجران باید استانداردسازی شود
مرکز پژوهش‌های مجلس پیشنهاد داده قانونی با عنوان «قانون ادغام اجتماعی اتباع» تدوین شود تا وضعیت اجرای فرمان رهبری درباره تحصیل کودکان مهاجر نظارت شود و تفسیر‌های شخصی از این دستور وجود نداشته باشد.
بر اساس بخشی از پیشنهادهای مرکز پژوهش‌ها، مدیران، کادر و معلمان مدرسه‌های پذیرنده مهاجران باید دوره‌های آموزشی ببینند تا «رفتارشان با مهاجران و کودکان مهاجر استانداردسازی شود.»
این مرکز خواستار توسعه آموزش مجازی برای کودکان اتباع بازمانده از تحصیل شده؛ همچنین مرکز پژوهش‌های مجلس پیشنهاد کرده محتوای آموزشی در کتاب‌های درسی تولید شود تا حوزه تمدنی ایران در کشورهای آسیای میانه، کشورهای حوزه جغرافیای قفقاز و دوران اسلامی برای دانش آموزان شناخته شود.
در این پیشنهاد، «پذیرش اختلاف‌ها و دعوت به وحدت کودکان ایرانی با مهاجران» برای عمیق شدن روابط فرهنگی در محتوای آموزشی توصیه شده است.
