به گزارش خبرنگار سینمایی بارز نیوز، وقتی جشنواره کن در ۲۰۲۰ برگزار نشد، امیدواری بسیاری به حضور پرقدرت این جشنواره در دوره هفتادوچهارم آن شکل گرفت. انتظاری که البته چندان محقق نشد تا جشنواره کن در سال گذشته، یک دوره کم‌فروغ را تجربه کند.
وقتی چنین رویکردی در جشنواره کن سال گذشته اتخاذ شد، برخی از وفاداران به این جشنواره، نقصان‌ها را به گردن شیوع موج جدید ویروس کرونا در سرتاسر فرانسه و البته اروپا و آمریکا مرتبط دانستند و به‌صورت تلویحی، قول جبران این وضعیت در جشنواره امسال را دادند؛ قول و قراری که طبق آن، قرار بود در جشنواره این دوره، علاوه بر رونمایی از چند بخش جدید، روند برگزاری به‌مانند ادوار درخشان قبلی باشد.
زدوبند با تیک‌تاک
البته که تنها بخش اضافه‌شده در کن امسال، بخش رقابتی فیلم‌های کوتاه تیک‌تاکی است و دستاورد جدید دیگری در جشنواره امسال رونمایی نشد. بماند که در هویت این بخش تازه نیز سوال‌های بسیاری وجود دارد. کن درحالی این بخش را به جشنواره این دوره اضافه کرده که این‌طور وانمود می‌کند که در راستای نفود بسیار زیاد تیک‌تاک، جشنواره قصد دارد با بهره‌گیری از محبوبیت این اپلیکیشن، توجه جوانان بسیاری از سراسر جهان را به خود معطوف کند اما مخالفان این اتفاق، پرسش‌هایی را مطرح کرده‌اند که لااقل تا به امروز بی‌پاسخ مانده است.
این حجم از سیاسی‌کاری‌ها که طی چند سال گذشته در کن به چشم می‌خورد، تاکنون در هیچ برهه و دوره تاریخی به این اندازه دیده نشده است. این سیاست سبب شده تا کن، ساحت صرفا سینمایی خود را از دست دهد و در مسیر تبدیل شدن به یک جشنواره برلین دیگر در اروپا قرار بگیرداینکه چرا کن از میان اپلیکیشن‌های بین‌المللی محبوب، انگشت بر روی تیک‌تاک گذاشته است؟ چرا در ادوار گذشته که اپلیکیشن‌ها و پلتفرم‌ها، محبوبیت و کاربران چندبرابری به نسبت تیک‌تاک داشتند، چنین بخش‌هایی به کن افزوده نشد؟ و اینکه چه روابطی در پشت‌پرده این تصمیم وجود دارد که ابعاد چندانی از آن منتشر نشده است؟ به هر حال کن، در جایگاه و رتبه بالاتری به نسبت یک اپلیکیشن قرار دارد و بسیار بعید است که همه چیز معطوف به یک تعامل دوطرفه صرف که منفعت مادی و معنوی چندانی برای کن نداشته است، محدود شود.
جشنواره کن تاکنون پاسخ درخور توجهی به این پرسش اساسی نداده است. البته که حاشیه این بخش جدید، به همین جا ختم نمی‌شود. در چهارمین روز برگزاری جشنواره، رئیس هیات داوران این بخش از سمت خود استعفا داد. آن‌طور که ریتی پان؛ مستندساز کامبوجی در گفت‌وگوی رسمی خود اذعان داشته، دلیل این اتفاق، نفوذ گسترده مدیران تیک‌تاک در انتخاب نهایی این بخش که می‌تواند متفاوت از انتخاب هیات داوران باشد، است.
این میزان نفوذ، تمامی شائبه‌های این بخش را پررنگ‌تر کرده است. این سوالات در حالی به تیتر بسیاری از رسانه‌های جهان تبدیل شده است که جشنواره کن همچنان سیاست سکوت را در پیش گرفته و از پاسخ دادن به این پرسش‌ها طفره می‌رود.
شمایل یک جشنواره سیاسی
روند خزنده سیاسی‌کاری‌های جشنواره کن که طی سالیان گذشته، نمود بسیار بالایی داشته و جایگاه حرفه‌ای این جشنواره را خدشه‌دار کرده است، در جشنواره امسال نیز مشاهده شده است.
طی یک دهه گذشته سیاست‌های کن به سمت موضع‌گیری‌های عجیب سیاسی، نادیده گرفتن داوران و فیلمسازان زن، برتری نژادی سفیدپوستان نسبت به رنگین‌پوستان و البته توجه ویژه به دگرباش‌ها معطوف بوده است، این جشنواره برخلاف ادوار گذشته که بی‌تفاوت نسبت به جنگ‌ها و کشتارها در سراسر جهان، برنامه‌های سینمایی خود را پی می‌گرفت، چه در نشست خبری پیش از جشنواره و چه در زمان افتتاحیه این رویداد، همبستگی خود را با اوکراین اعلام کرد و طی یک اتفاق عجیب، از زلنسکی؛ رئیس‌جمهور اوکراین دعوت کرد تا به صورت ویدئوکنفرانس برای مدعوین افتتاحیه مراسم سخنرانی کند!
این حجم از سیاسی‌کاری‌ها که طی چند سال گذشته در کن به چشم می‌خورد، تاکنون در هیچ برهه و دوره تاریخی به این اندازه دیده نشده است. این سیاست سبب شده تا کن، ساحت صرفا سینمایی خود را از دست دهد و در مسیر تبدیل شدن به یک جشنواره برلین دیگر در اروپا قرار بگیرد. رویکردی که جز انحطاط و ضعف، دستاورد دیگری برای جشنواره کن به همراه ندارد.
اختلال‌ها در کن ۲۰۲۲
البته که تمام حواشی کن این دوره به این موارد ختم نمی‌شود. اختلال عجیبی که در سایت و سامانه این جشنواره سینمایی رخ داد، از جمله اخبار عجیبی بود که طی روزهای نخست برگزاری این دوره، تعجب بسیاری را به همراه داشت. این اختلال‌ها اما در امور داخلی جشنواره این دوره که حول محور خبرنگاران و اهالی رسانه بود نیز سردرگمی‌های بسیاری را رقم زد و سبب شد تا روزنامه‌نگاران، منتقدان و اهالی رسانه، اخبار این حجم اختلال در جشنواره و سردرگمی خود را مخابره کنند تا حجم حواشی جشنواره این دوره، بسیار بیشتر از ادوار گذشته باشد.
جشنواره فیلم کن در حالی هنوز قبله آمال بسیاری از سینمادوستان در سراسر جهان است که سیاست‌ها و روند اجرایی این رویداد در حال حاضر، قابل مقایسه با دهه‌های قبلی خود نیست. آن‌چه کن را به معتبرترین جشنواره سینمایی جهان تبدیل کرد، دقت‌نظر ریزبینانه در انتخاب‌های سینمایی، هوشمندی بالا در رقم زدن اتفاق‌های سیاسی، پرهیز از سیاسی‌کاری و نظم و دقت بالا در روند اجرایی بود؛ عناوینی که طی ادوار گذشته این رخداد سینمایی تا حدود بسیاری خدشه‌دار شده است.
طبیعتا برخی از این اختلال‌ها و بی‌نظمی‌ها، اجتناب‌ناپذیر و به دلیل طبیعت برگزاری جشنواره‌هایی با چنین مختصاتی است اما تکرار این قبیل رویکردهای اشتباه و تصور اینکه تلاشی در جهت اصلاح امور رخ نمی‌دهد، خاطر بسیاری از علاقمندان این جشنواره قدیمی را مکدر کرده است.
وقتی خون کن رنگین‌تر از فجر است
بخش‌هایی از این قبیل اتفاق‌ها نظیر اختلال در سامانه، در جشنواره فجر خودمان نیز دیده می‌شود اما چگونه است که این موارد در جشنواره فجر، توجیه‌ناپذیر و مذموم است و در جشنواره کن، توجیه‌پذیر و طبیعی؟
اگر دقت داشته باشیم، بخش‌هایی از این قبیل اتفاق‌ها نظیر اختلال در سامانه، در جشنواره فجر خودمان نیز دیده می‌شود اما چگونه است که این موارد در جشنواره فجر، توجیه‌ناپذیر و مذموم است و در جشنواره کن، توجیه‌پذیر و طبیعی؟ چگونه این بسترها در جشنواره‌ای مانند کن، حرفه‌ای خوانده می‌شود و در جشنواره فجر، نشانه‌ای از بی‌برنامه‌بودن؟ جشنواره‌ای که طی ۴۰ دوره برگزار شده است، چگونه می‌تواند بی‌برنامه بوده یا کارهای ناشیانه انجام دهد؟ و اینکه چگونه کسانی که در برابر این نارسایی‌های جشنواره فجر، زبان به نقد و آسیب‌شناسی ریشه‌های اتفاق می‌گشایند، در برابر این حجم نقصان‌های جشنواره کن سکوت اختیار کرده و همچنان این جشنواره فرانسوی و دیگر جشنواره‌های اروپایی در چشم آنها به مثابه بهشت برین است و هر جریان متصل به کشورمان، ناشیانه و توجیه‌ناپذیر؟
بنابراین بسیاری از اظهارنظرها و گفته‌ها درباره جشنواره‌های سینمایی داخلی، ریشه در ناآگاهی و عدم‌توجیه منتقدان این وضعیت از دیگر جشنواره‌های جهانی دارد. البته که در این بین، برخی از این معترضان، ید طولایی در ضعیف جلوه دادن جشنواره‌های داخلی و اینکه هیچ‌گاه پیشرفتی در رویدادها و جشنواره‌های سینمایی کشور پدید نمی‌آید، دارند که در جریان‌سازی به مثابه قیف وارونه، دستاوردها را ضعیف نشان می‌دهند و حواشی و ضعف‌ها را پررنگ.
بنابراین بیش از آن‌که تنها نقاط ضعف جشنواره فجر را ببینیم و کن را با هر سروشکلی، بی‌عیب و نقص بدانیم، نشان از ناآگاهی مطرح‌کنندگان و تلاش در جهت وارونه‌انگاری دارد. سینمادوستان این سال‌ها در سراسر جهان، بسیار آگاه‌تر از هر زمان دیگری، این اخبار را رصد می‌کنند و آن را با وضعیت موجود و گزاره‌های تثبیت‌شده حقیقی مقایسه می‌کنند و به نیت اصلی منتشرکنندگان این اخبار پی می‌برند.
