مهدی باقری در گفت‌وگو با خبرنگار سینمایی بارز نیوز درباره شیوه نمایش آثار مستند و اقتصادی شدن آن باتوجه به متولی شدن مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی برای اکران آثار هنری و تجربی گفت: سال‌هاست که تلاش کرده‌ایم فیلم مستند را به شکلی، به دست تماشاگر خود برسانیم. در چند سال اخیر دغدغه اعضای انجمن صنفی مستندسازان این موضوع بوده است، حدود پنج سال گذشته کمپینی راه‌اندازی کردیم که به مستندسازان و دوست‌داران مستند آموزش دهد که تماشای فیلم مستند مجانی نیست. نام آن کمپین «فیلم مستند رایگان نیست» بود. بیانیه این کمپین با حدود سه هزار امضا از سوی اصناف مختلف و افراد عادی در اختیار سازمان سینمایی قرار گرفت.
حدود پنج سال گذشته کمپینی راه‌اندازی کردیم که به مستندسازان و دوست‌داران مستند آموزش دهد که تماشای فیلم مستند مجانی نیست
وی ادامه داد: ۲ سال پس از برپایی کمپین و باتوجه به پیشنهادهایی که از سوی اعضای انجمن صنفی مستندسازان داده می‌شد، جشنواره «سینماحقیقت» نیز بلیت فروشی خود را برای آثار مستند اکران شده، آغاز کرد تا هم نظمی ایجاد شود و هم کسانی که دغدغه تماشای آثار سینمای مستند را دارند، هزینه حداقلی را بپردازند. تماشاگری که مجبور به پرداخت مبلغی برای دیدن فیلم است، با فکر به تماشای آثار می‌نشیند و برای وقت گذرانی از سالنی به سالن دیگر نمی‌رود.
کارگردان مستند اهالی خیابان یک طرفه گفت: دغدغه همه مستندسازان این است که اکران فیلم مستند به‌عنوان فرمتی از سینما، نظم، ترتیب، شاکله و نظام‌بندی خاص خود را داشته باشد؛ این مساله سال‌های گذشته توسط موسسه هنروتجربه آغاز شد که شروع بسیار خوبی هم بود پس از آن سایت‌هایی مانند سایت هاشور به چرخه اکران آثار مستند اضافه شدند که فیلم‌های مستند را به‌صورت اختصاصی و با فروش بلیت به نمایش درمی‌آورند تا نظمی در این حوزه به وجود بیاورند.
باقری تاکید کرد: به‌نظر می‌رسد از این به بعد برای نمایش فیلم مستند در هر جایی مثل سینما، دانشگاه‌ها، موسسات و اکران‌هایی که به‌صورت تک فیلم اتفاق می‌افتد، به ساز و کار تازه‌ای یعنی شورای نمایش فیلم مستند نیازمندیم، البته باید گفت این شورای نمایش مسئول دادن مجوز به نمایش فیلم‌های مستند نیست، بلکه شورایی متشکل از پنج یا هفت نفر آشنا به سینمای مستند است تا درباره فیلم‌ها نظر دهند، این نظر به معنای خوب یا بد بودن فیلم‌ها نیست، بلکه به معنای این است که فیلم مورد نظر بهتر است در کدام شکل به نمایش درآید.
این فیلمساز خاطرنشان کرد: برخی از فیلم‌ها برای نمایش در سینما، تعدادی برای نمایش برای باستان‌شناسان و علاقه‌مندان به این حوزه، برخی برای نمایش در دانشگاه‌ها و… مناسب هستند. شورای مد نظر به دسته‌بندی فیلم‌ها برای نمایش در مکان‌های مختلف می‌پردازد، حتی شاید این شورا از متخصصان در حوزه‌های مختلف درخواست کند تا درباره آثار و دسته‌بندی مکان اکران آن‌ها نظر دهند.
ما همیشه از این صحبت می‌کنیم که فیلم مستند باید به دست مخاطب برسد، اما هیچ پژوهشی به این مساله نمی‌پردازد که هر فیلم مستند به درد همه مخاطبان نمی‌خورد
کارگردان مستند در جستجوی خانه خورشید درباره اکران مستندهایی که مخاطبان خاص خود را دارند، اظهار داشت: ما همیشه از این صحبت می‌کنیم که فیلم مستند باید به دست مخاطب برسد، اما هیچ پژوهشی به این مساله نمی‌پردازد که هر فیلم مستند به درد همه مخاطبان نمی‌خورد. مستند مثل فیلم داستانی نیست که هر تماشاگری برای دیدن آن بلیت تهیه کند. شورای نمایش فیلم مستند، شورای پژوهشی است که از پژوهشگران مختلف کمک می‌گیرد تا مشخص کنند که فیلم‌های مستند در هر حوزه‌ای، مخاطب هدف خود را شناسایی کنند. اگر هر فیلمی را برای همه مخاطبان نمایش دهیم به هدف اقتصادی مورد نظر نخواهیم رسید.
وی تصریح کرد: باید رویه خود را برای اکران آثار مستند تغییر دهیم؛ این رویه نمی‌تواند تنها بر اساس اکران آثار مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی باشد. اگر فلان ارگان یا سازمان با برخی مستندها مشکل دارند، نباید در نمایش آن خللی ایجاد کنند، وظیفه ما رساندن فیلم به دست مخاطب است.
این تدوینگر در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره یکی از اصلی‌ترین مشکلات مستندسازان در حوزه تولید بیان کرد: یکی از بزرگ‌ترین مشکلات ما این است که بالای ۸۰ درصد از تولیدات مستند به وسیله بودجه دولتی و توسط سازمان‌های دولتی مختلف تولید می‌شود که انگیزه مستندسازان را برای بازگشت سرمایه کم می‌کند. اگر مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی متولی جدید نمایش فیلم‌های هنری و تجربی است باید فیلم‌ها را خارج از سلیقه مدیران دولتی، به‌صورت اقتصادی اکران کند.
قرار بود که در دولت قبل سند جامعی تهیه شود که صنایع موجود در کشور مثل صنعت نیرو، برق و… پروژه‌هایی را که قرار است مستندسازی شوند به دست مستندسازان شناسنامه‌دار دهد که هنوز به جایی نرسیده است
باقری یادآور شد: قرار بود که در دولت قبل سند جامعی تهیه شود که صنایع موجود در کشور مثل صنعت نیرو، برق و… پروژه‌هایی را که قرار است مستندسازی شوند به دست مستندسازان شناسنامه‌دار دهد که هنوز به جایی نرسیده است. مستندساز هیچوقت نمی‌تواند از نظر اقتصادی روی پای خودش بایستد، فیلمی را تولید کند، به اکران برساند و این چرخه را تکرار کند، همیشه بار زیادی از تولید فیلم روی دوش مرکز گسترش است.
این کارگردان خاطرنشان کرد: تا زمانی که امنیت سرمایه‌گذاری در سینما وجود نداشته باشد یعنی تهیه‌کننده و سرمایه‌گذار وارد مرحله تولید شود و نتواند فیلم را به مرحله نمایش رساند و احساس کند که سرمایه‌گذاری‌اش نتیجه مالی و فرهنگی دارد، با انبوهی از فیلم‌های تولیدی وابسته به بودجه دولتی طرف هستیم که مدیران مجموعه‌های دولتی دغدغه اقتصادی شدن اکران آن‌ها را ندارند، یعنی تنها سعی می‌کنند که بودجه دریافت شده را تا پیش از پایان سال مصرف کنند.
وی در پایان تاکید کرد: پیشنهاد من به‌عنوان مستندساز این است که مدیران ذهنیت خود را از گرفتن بودجه از دولت برای تولید فیلم مستند و نبود بازگشت مالی تغییر دهند تا با ایجاد شورای نمایش فیلم مستند، آثارمان را هدفمند، به سمت مخاطبی که نیاز دارد، هدایت کنیم تا بخشی از بودجه سینمای مستند بازگردد و بخش خصوصی بیشتر به سمت سرمایه‌گذاری در فیلم مستند بیاید.
