در سال های اخیر با توجه به فرصت‌های موجود در قاره آفریقا برای سرمایه گذاری، شاهد افزایش رقابت قدرت های جهانی و حتی کشورهای در حال توسعه برای حضور فعال تر در قاره آفریقا هستیم چنان که کشوری همچون چین با آگاهی از ظرفیت موجود در آفریقا تلاش کرده که «ابتکار یک کمربند- یک راه» را به قاره آفریقا نیز بسط داده است و یا حتی برخی از کشورهای عربی منطقه اقدام به انعقاد قراردادهای راهبردی با برخی از کشورهای این قاره کرده اند.
ولی به نظر می رسد که پتانسیل آفریقا همچنان برای دولت و ملت ایران ناشناخته است و گسترش روابط با کشورهای این قاره علیرغم وجود ظرفیت های بالقوه و بالغعل در آن چندان جذابیتی برای دولتمردان و بازرگانان ایرانی ندارد و از دیدگاه آنها آفریقا همچنان قاره‌ای محروم و عقب افتاده است که مردمان آن از فرط فقر و گرسنگی استخوان‌های‌شان از بدن‌شان بیرون زده است ، براساس تصویری که از سال های پیش رسانه های غربی بر اساس اهداف خود از این قاره و مردمان آن به افکار عمومی جهان ارائه داده اند .
به گزارش بارز نیوز، کارشناسان مسائل آفریقا، این قاره را بازار مصرف مهمی در سال‌های آتی برای اقتصادهای مهم جهان می دانند چنان که بر اساس برخی از آمارها و بررسی‌های انجام شده وضعیت واردات کشورهای آفریقایی در سال ۲۰۱۸ نشان می‌دهد که این کشورها در یک سال حدود ۵۷۶ میلیارد دلار واردات داشته‌اند. در بین این کشورها، آفریقای جنوبی با حدود ۹۳ میلیارد دلار بزرگ‌ترین واردکننده بوده و پس از آن مصر با ۸۰ میلیارد دلار، مراکش با ۵۱ میلیارد دلار و الجزایر با ۴۸ میلیارد دلار واردات قرار دارند.
در دوران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، توسعه روابط سیاسی و اقتصادی با کشورهای آفریقایی، حداقل در سطح شعار، همواره در دستور کار وزارت امور خارجه ایران در دولت های مختلف قرار داشته است، دستور کاری که در برخی از دولت ها تبدیل به اولویت شده است و با جدیت حداقل در حوزه سیاسی دنبال شده است که در این ارتباط می توان به عملکرد دولت های آقایان هاشمی رفسنجانی ، خاتمی و احمدی نژاد و سفرهای آنها به برخی از کشوره های این قاره اشاره کرد و در برخی دولت ها با توجه به نوع رویکرد دولت برخلاف شعارهای مطرح شده در سطح پایین تری قرار داشته و عملا اقدام چندانی برای توسعه روابط انجام نشده است چنان که در زمان ریاست جمهوری حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی ،علیرغم چندین بار برنامه ریزی برای سفر رییس جمهور وقت به قاره آفریقا ، این سفر انجام نشد، گرچه او چندین بار در تهران میزبان برخی از مقامات بلندپایه آفریقایی بود.
دولت سیزدهم شعار اصلی خود در حوزه سیاست خارجی را، سیاست خارجی متوازن و گسترش روابط با کشورهای مختلف از جمله افریقا در حوزه های سیاسی به خصوص اقتصادی عنوان کرده است چرا که توسعه روابط با آفریقا از راهکار های موثر در مقابله با تحریم ها، دور زدن آنها و جلوگیری از تحقق سیاست برخی از کشورهای غربی برای انزوای دپلماتیک ایران در عرصه جهانی از سوی مسئولان تصمیم‌گیر این دولت اعلام شده است.
برخی از کارشناسان آفریقا بر این باورند که کار با آفریقا و بهبودی روابط اقتصادی با کشورهای این قاره نیازمند حضور فعالانه اقتصادی در کشورهای آفریقایی ،ایجاد شناخت بهتر از فرهنگ و ظرفیت‌های این قاره و همچنین وجود اراده ملی در بین مقامات تصمیم‌گیر برای پیشبرد این هدف است در واقع به عبارتی دیگر باید گفت از جمله ملزومات گسترش روابط تجاری میان ایران با قاره آفریقا، گسترش و توسعه روابط بانکی میان ایران و این قاره، تقویت و توسعه بازاریابی اقتصادی، فعالیت هدفمند رایزنان اقتصادی ایران در این قاره و انتخاب سفرای قدرتمند از سوی ایران برای حضور در این کشورها ، گسترش حمل و نقل میان ایران و آفریقا، تلاش برای توسعه گردشگری میان ایران با کشورهای این حوزه و افزایش رفت و آمدهای مستمر دیپلماتیک است .
همچنین این کارشناسان مهمترین موانع توسعه تجارت بین ایران و کشورهای آفریقایی در سال های گذشته را علاوه بر عدم شناخت دقیق ظرفیت های این قاره از سوی دولتمردان و بازرگانان ایرانی ، فقدان زیرساخت‌های حمل و نقل تجاری مناسب در آفریقا، نبود ارتباطات بین بانکی و موانع فراروی انتقال پول و ضمانت‌نامه بین تجار و شرکت‌ها ایرانی و آفریقایی ، شک و تردید تجار ایرانی در مورد وضعیت سیاسی و ثبات اقتصادی در کشورهای آفریقایی، بروکراسی اداری و زمان بر بودن فرایندهای تجاری و عدم آینده‌نگری و توجه به بازار رو به رشد این قاره عنوان کرده‌اند.
با توجه به اهمیت گسترش روابط سیاسی و اقتصادی با قاره آفریقا در راستای تحقق سیاست خارجی متوازن در گفت وگو با جعفر قنادباشی کارشناس ارشد مسائل آفریقا به بررسی عملکرد سیاست خارجی دولت سیزدهم در طی هفت ماهه گذشته در حوزه تعامل با کشورهای این قاره پرداخته ایم .
او در این مصاحبه تاکید می کند که مهمترین مسئله برای گسترش روابط با کشورهای آفریقایی این موضوع است که گسترش تعامل و ارتباط با آن ها در دستور کار سیاست خارجی به صورت عملی قرار بگیرد و جزو اولویت‌ها قرار داده شود.
قنادباشی با بیان اینکه در طول هشت سال گذشته گسترش تعامل با آفریقا جزو اولویت‌ها نبود و به نوعی حتی می‌توان گفت از دستور کار سیاست خارجی کشور حذف شده بود مگر در مواردی خاص تصریح کرد: در حال حاضر دولت سیزدهم در عرصه سیاست خارجی کشور تأکید کرده که تعامل با کشورهای همسایه، اسلامی و مسلمان جزء اولویت‌های سیاست خارجی است و در همین چارچوب با توجه به اینکه تقریبا همه کشورهای آفریقایی عضو جنبش عدم تعهد محسوب می شوند و بیش از نیمی از آن ها عضو سازمان همکاری اسلامی هستند بنابراین گسترش تعامل با آن ها از اولویت های یاد شده از سوی وزارت خارجه است.
وی با بیان اینکه برای گسترش تعامل با قاره آفریقا باید سفرای قوی انتخاب شوند و این سفرا نیز در راستای پیشبرد این سیاست فعال شوند، افزود: در همین چارچوب باید رفت و آمدهای دیپلماتیک بین ایران و کشورهای آفریقایی هدف افزایش یابد ، یک بار دیگر ظرفیت‌های آفریقا به خصوص در حوزه اقتصادی مورد بررسی و بازبینی قرار بگیرد و برای گسترش تعامل با این قاره برنامه‌ریزی جدی‌تری صورت بگیرد.
این کارشناس ارشد مسائل آفریقا در پاسخ به این سوال که به نظر وی عملکرد دولت سیزدهم در طول چند ماه گذشته از آغاز مسئولیتش در حوزه تعامل با آفریقا چگونه بوده است، تصریح کرد: نباید انتظار کار فوق العاده ای در طول زمان شش ماه از دولت و دستگاه دیپلماسی در این زمینه داشته باشیم. البته در طول این چند ماه وزیر خارجه گفت‌وگوی تلفنی با برخی از وزیران امور خارجه کشورهای آفریقایی داشته است. در حاشیه برخی از اجلاس ها با تعدادی از همتایان خود از کشورهای آفریقا رایزنی کرده و هیئت هایی از آفریقا نیز به تهران آمده اند. آقای رئیس جمهور نیز در حاشیه اجلاس اپک گازی که در قطر برگزار شد با تعدادی از مقامات کشورهای آفریقایی که در این نشست حضور داشتند از جمله رئیس جمهور موزامبیک دیدار و رایزنی کردند و بر سیاست دولت سیزدهم جهت توسعه مناسبات با کشورهای مختلف آفریقایی تأکید داشتند.
وی با بیان اینکه در کنار تعاملات و فعالیت های سیاسی باید حتما به گسترش روابط اقتصادی با آفریقا نیز با توجه به ظرفیت های موجود توجه شود، افزود: با توجه به شرایط تحریم در کشور، آفریقا بازار بسیار خوبی است که ما بتوانیم دستاوردهای خود را از جمله در حوزه خدمات فنی و مهندسی و دیگر حوزه های فناوری به آفریقا صادر کنیم و ما نیز از توانمندی های آفریقا به خصوص در حوزه کشاورزی استفاده کنیم.
این کارشناس ارشد مسائل آفریقا با بیان این که در مواقعی آرای کشورهای آفریقایی در سازمان های بین المللی بسیار تعیین کننده است و مناسب است که با همکاری با این کشورها این زمینه را فراهم کنیم که در نهادهای بین المللی از آرای این کشورها در راستای دیدگاه و منافع خود استفاده کنیم و این زمینه را برای نزدیکی هر چه بیشتر فراهم می کند، افزود: از دیگر سو ما در اتحادیه آفریقا عضو ناظر هستیم و در جلسات آن نیز شرکت می کنیم.
قنادباشی با بیان اینکه در طول شش ماه گذشته هنوز سفری از سوی رئیس جمهور و وزیر امور خارجه به آفریقا انجام نشده ولی طبق اخبار منتشر شده برنامه ریزی هایی در این زمینه در حال انجام است تا سفرهای دوره ای در این زمینه صورت بگیرد، گفت: تا آنجا که به یاد دارم آقای روحانی در طول هشت سال حضور خود در سمت ریاست جمهوری سفری به آفریقا نداشتند، این در حالی است که آقایان هاشمی، خاتمی و آقای احمدی نژاد به عنوان روسای جمهور ایران سفرهای دوره ای به آفریقا داشتند و انجام این سفر در این سطح بسیار مهم است. در کنار اینکه همان طور که اشاره شد، نباید فقط به انجام سفر و رفت و آمدهای دیپلماتیک بسند کرد بلکه باید برنامه ریزی جدی برای شناخت دقیق تر آفریقا از جمله بازار آن در دستور کار قرار بگیرد و سفارتخانه های ایران در کشورهای آفریقایی نسبت به گذشته فعال تر شوند و دستورکارهای مشخصی در این چارچوب به آن ها داده شود.
قنادباشی با اشاره به حضور پررنگ برخی از کشورهای غربی در قاره آفریقا افزود: در طول سال های اخیر شاهد حضور جدی تر کشورهایی چون چین، ترکیه و ژاپن، هند، مالزی در آفریقا هستیم و حتی بین این کشورها برای حضور فعال تر در این قاره رقابت وجود دارد،چرا که آن ها به درستی به ظرفیت ها و پتانسیل های آفریقا در دوران جدید آگاه هستند و این موضوعی است که ما نباید از آن غفلت کنیم.
انتهای پیام
