«اتوبوس‌خوابی» هم بدلیل راه‌اندازی BRTهاست؟
چند روز گذشته رییس پلیس مبارزه با موادمخدر تهران بزرگ از افزایش هزار نفری جمعیت معتادان متجاهر در تهران خبر داد و علت این موضوع را وجود چند کانون برای جذب جمعیت معتادان متجاهر در مناطقی مانند شوش و هرندی دانست که حتی باعث حضور معتادان از شهرها و مناطق دیگر نیز شده است.
او همچنین وجود دی آی سی‌ها و خدمات پزشکی مجانی، ام ام تی‌ها یا همان متادون درمانی، شلترها و جاهای خواب در محله شوش و هرندی و در بخشی دیگر نیز توزیع رایگان غذا در میان معتادان که از سوی افراد خیر انجام می‌شود را موجب مهاجرت معتادان استان‌های دیگر به تهران عنوان کرد.
این درحالیست که بررسی فلسفه وجودی شلترها و دی‌آی‌سی ها، نشان می‌دهد این مراکز با هدف کنترل یا کاهش رفتارهای پرخطر میان معتادان راه‌اندازی شده و مروری بر چرایی ایجاد چنین مراکزی حکایت از این دارد که سازمان بهزیستی در زمینه پیشگیری از شیوع ویروس HIV در کشور در حوزه کاهش آسیب، به ارائه خدمات به افراد معتاد پرخطری که احتمال شیوع ویروس ایدز در آنها وجود دارد، متمرکز شده و در این راستا برای پیشگیری از این بیماری، مراکز گذری یا DIC
(Drop in Center مرکز گذری کاهش آسیب) را راه‌اندازی کرده است.
مراکز گذری یا همان «DIC» روزانه ۴ الی ۶ ساعت در روز به جامعه هدف خدمات ارائه می‌کنند و به منظور کنترل یا کاهش رفتارهای پرخطر، به افراد دارای اختلال مصرف مواد و معتادان سخت در دسترس که به مراکز درمان مراجعه نمی کنند، خدمات کاهش آسیب (آموزش تزریق سالم و رفتار جنسی سالم، ارائه سوزن و سرنگ، کاندوم، غذا، پوشاک و استحمام) ارائه می‌دهد.
از آنجایی که در سال گذشته برای پیشگیری از ایدز، ۱۰۴ مرکز گذری در سراسر کشور خدمت‌رسانی کردند، از این تعداد، ۹۲ مرکز برای مردان و ۱۲ مرکز برای زنان است که برابر اعلام سازمان بهزیستی طی هشت ماه اول سال گذشته ۱۷ هزار و ۴۸۳ نفر از مراکز گذری سازمان بهزیستی خدمات مختلفی در حوزه پیشگیری، آموزش و اقلام بهداشتی دریافت کردند که ۱۴ هزار و ۴۲۸ نفر از آنها مرد و ۳۰۵۴ نفر از آنها زن بودند.
مرکزسرپناه شبانه یا شلترها جهت اسکان معتادان بی‌خانمان با رفتارهای پرخطر خدماتی شامل کاهش آسیب مانند اسکان شبانه معتادان بی سرپناه، تغذیه، استحمام و خدمات کاهش آسیب را ارائه می کند.
حال باتوجه به توضیحات ذکر شده به راستی افزایش جمعیت معتادان متجاهر می‌تواند به دلیل وجود مراکزی مانند DIC ها و خدمات پزشکی مجانی، شلترها و… باشد؟ و آیا با حذف چنین خدمات و مکان‌هایی جمعیت معتادان را می‌توان کاهش یا مانع ورود آنها به شهر خاصی شد؟.
رامین رادفر، پژوهشگر حوزه اعتیاد در این‌باره به ایسنا می‌گوید: این موضوع از چند منظر قابلیت بررسی دارد و می‌توان آن را از چند منظر بررسی کرد؛ موضوع اول از منظر سبب‌شناسی است؛ به این معنی که اگر بگوییم وجود مراکزی مانند DIC و شلترها موجب اعتیاد افراد شده است، مشابه این است که بگوییم چون آتش‌نشانی وجود دارد، خانه‌های مردم هم آتش می‌گیرند، لذا دلیل اینکه افراد معتاد می‌شوند و معتادان به ته خط می‌روند و افرادی که به ته خط رسیده‌اند کارتن‌خواب می‌شوند، هیچ ربطی به این ندارد که خدماتی در ته خط به افراد ارائه می‌شود زیرا اصولا این خدمات، خدماتی نیست که به خاطر آن، افراد معتاد شوند.
رادفر با اشاره به مهاجرت برون‌شهری و با طرح این پرسش که چرا گفته شده وجود مراکزی موجب مهاجرت افراد از شهرهای دیگر به تهران می‌شود؟، می‌افزاید: آنها برای شرایط بهتر مهاجرت می‌کنند. اگر شرایط در هر زمینه‌ای در تهران بهتر از شهرهای دیگر باشد، طبیعتا هرکسی می‌خواهد به جایی برود که شرایط بهتری داشته باشد و این شامل همه اقشار است. پس راه برای کاهش جمعیت معتادان این نیست که این مراکز را ببندیم بلکه حتی اگر این نظریه را که وجود این مراکز باعث جذب بیماران شده است بپذیریم، راه این است که در شهرهای دیگر نیز خدمات مراکز کاهش آسیب را گسترش دهیم.
این پژوهشگر حوزه اعتیاد در ادامه به مهاجرت درون شهری اشاره و خاطرنشان می‌کند: اگر نظر رئیس پلیس، مهاجرت درون شهری باشد یعنی افراد از محلات دیگر تهران برای دریافت خدمات در مراکز کاهش آسیب به محله‌ای در تهران مهاجرت کنند، دلیل افزایش جمعیت معتادان متجاهر می‌تواند منطقی باشد اما راه آن باز هم تعطیلی مراکز کاهش آسیب نیست، بلکه راه آن این است که در بقیه مراکز نیز دسترسی را افزایش دهیم.
وی در ادامه درباره فلسفه وجودی مراکز DIC و شلترها و با طرح این پرسش که چرا چنین مراکزی وجود دارند؟ ادامه می‌دهد: اصلی‌ترین دلیل وجود این مراکز برای این است که بیمار در انتهای خط مبتلا به ایدز نشود چراکه این ویروس فقط در میان گروه معتادان باقی نمانده و به جمعیت عادی نیز از طریق گروه‌های پل نظیر همسران مصرف‌کنندگان مواد می‌تواند انتقال پیدا کند، به گونه‌ای که اگر از حد خاصی، شیوع بیشتر شود، عملا امکان توقف چرخه انتقال ویروس در جمعیت عادی نیز بسیار سخت خواهد بود.
رادفر معتقد است که ماهیت وجود این مراکز برای کاهش آسیب است و به تعبیری برای این است که «بد»، «بدتر» نشود.
از سوی دیگر رادفر با طرح این پرسش که چرا جمعیت معتادان متجاهر زیاد شده است؟ می‌افزاید: مگر خدمات کاهش آسیب به تازگی در تهران ایجاد شده‌اند؟ پس چطور است که تعداد مصرف‌کنندگان زیاد شده است؟.
وی علت افزایش معتادان را مشکلات اقتصادی خواند و گفت: با این وضعیت اقتصادی آن کسی که به ته خط رسیده، وضعیتش بدتر شده است. مگر تا چند سال گذشته در تهران پدیده BRT خوابی داشتیم؟ آیا این پدیده هم به خاطر وجود اتوبوس‌های شبانه‌روزی است و برای حل این مشکل آیا باید اتوبوس‌های شبانه را حذف کرد؟ «ته خط» مصرف‌کننده این است که کارتن خواب شود و «ته خط» فرد دیگری این است که BRT و اتوبوس خواب می‌شود.
