آلبوم‌های عکس خانوادگی به اینستاگرام کوچ کرده‌اند!

چند سالی است که از همه گیر شدن پلتفرم اینستاگرام می‌گذرد؛ نرم افزاری که اکنون کمتر کسی در دنیا در آن یک حساب شخصی ندارد. این برنامه در ابتدا با محوریت عکس ابداع شد و خیلی زود توانست جای خود را در بین کاربران فضای مجازی پیدا کند.

اکنون با گذشت چند سال از ورود این پلتفرم که همچنان جذابیت‌هایش را حفظ کرده و در بین مخاطبان خود محبوب است، به نظر می‌رسد که دیگر فضای چندان حرفه‌ای برای مشاهده عکس و تصویر نیست؛ چراکه بیش از هر چیزی می‌توان روزمرگی‌های مردم عادی را در این فضا مشاهده کرد.

حال در راستای تغییراتی که فضای اینستاگرام در ارتباط با عکس و تصویر داشته است، تصمیم گرفتیم با مسعود زنده روح کرمانی ـ عکاس ـ درباره تأثیرات اینستاگرام بر عکاسی گفت وگویی داشته باشیم.

این هنرمند صحبت خود را با خبرنگار اینگونه آغاز می‌کند: ریشه و بستر بخش عمده‌ای از پلتفرم‌های فضای مجازی جمع آوری اطلاعات است؛ اطلاعاتی که جهانی است و مختص به مکان خاصی نیست. به عنوان نمونه فیس بوک بخشی از اطلاعات خود را می‌فروشد؛ حال ممکن است این فروش اطلاعات در صنعت مد و لباس یا در حوزه اقتصادی استفاده ‌شود. درواقع فروش اطلاعات به نوعی یکی از منابع اصلی درآمد این پلتفرم‌ها است وگرنه چرا مدیر فیس بوک که اپلیکیشن او به صورت رایگان در اختیار مخاطبان قرار گرفته باید جزو چند نفر اول ثروتمند جهان باشد.

او ادامه می‌دهد: فعلا تنها پلتفرمی که مبنا و پایه آن عکس و تصویر باشد اینستاگرام است و این پلتفرم فضایی برای به اشتراک گذاشتن عکس و بعد فیلم و امروز اجرای زنده را برای کاربران فراهم آورده است. قطعا وقتی که یک پلتفرم بیشتر تمرکز خود را در زمینه تصویر به کار می برد، می تواند تأثیر متفاوتی روی دنیا داشته باشد. البته اکنون ۸۰ درصد از محتوای اینستاگرام دل مشغولی‌ها و روزمرگی‌های مردم است؛ به گونه‌ای که عکس‌های مسافرت یا دورهمی‌های خود را به اشتراک می‌گذارند.

اینستاگرام؛ بستر اشتراک گذاری‌های شخصی

این عکاس بیان می‌کند: زمانی که اینستاگرام به بستر اشتراک گذاری تصاویر شخصی افراد تبدیل شود، خواستگاه‌های فردی آنها نیز نمود بیرونی پیدا می‌کند. به این منظور که فردی در اینستاگرام یک حساب دارد، اکنون می‌تواند منویات شخصی خود را بروز دهد. حال این منویات می‌تواند روزمرگی فرد، سلایق، علایق و نگاه‌های او به محیط اطراف باشد.

او ادامه می‌دهد: حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد از جمعیت اینستاگرام از این پلتفرم به عنوان فضای یک گالری تصویری استفاده می‌کنند. البته این افراد بیشتر عکاس یا در برخی موارد کسانی هستند که نظریات یا نوشته‌های خاصی را از طریق تصویر و متن در اینستاگرام منتقل می‌کنند. افرادی هم که کلا نظریه پرداز هستند بیشتر در توییتر حضور دارند و حتی از توییت خود اسکرین شات گرفته کرده و در اینستاگرام به اشتراک می‌گذارند.

اینستاگرام چه جهشی در عکاسی ایجاد کرد؟

او توضیح می‌دهد: امروزه از طریق ابزاری به نام موبایل که قبلا به عنوان دوربین تلقی نمی‌شد، تصویر را به ثبت می‌رسانیم و چند ثانیه بعد آن را به اشتراک می‌گذاریم و هیچ کسی هم نمی‌تواند این امر را کنترل کند مگر اینکه برخلاف قوانین اینستاگرام باشد که در این صورت ممکن است اینستاگرام آن پیج را بلاک کرده و پست را بعد از دقایقی پاک کند یا اجازه دیدن تصویر را (در صورتی که آزاردهنده باشد) تنها با انتخاب کاربر به نمایش گذارد.

اینستاگرام مردم را عادت داد عکس ببینند

زنده‌روح ادامه می‌دهد: اینستاگرام مردم را عادت داد که عکس ببینند و شاید اکنون جزو معدود ابزارها یا شبکه‌های اجتماعی باشد که در ثانیه چند میلیون تصویر به آن اضافه می‌شود. از جمله دیگر تأثیراتی که اینستاگرام در عکاسی داشت، این بوده که به مرور تصویر مربع را باب کرد تا الزاما تصویر عمودی یا افقی رایج نباشد. چون در اینستاگرام این خاصیت وجود دارد که کمتر عکسی را به صورت افقی یا عمودی ببینید و این مربع دیدن تصاویر خاصیت عجیبی است که اینستاگرام در عکاسی دنیا باب کرد. همچنین کوچک دیدن تصویر از جمله دیگر این تأثیرات است؛ به گونه‌ای که گاهی مجموعه تصاویری را نگاه می‌کنید که در آن عکس‌های موبایلی تصاویر مربع و کوچکی هستند. نکته دیگر هم اینکه وقتی پروفایل فردی را باز می‌کنید و آلبوم عکس‌ها را ورق می‌زنید، می‌تواند به شما حس یک نمایشگاه را ‌دهد.

او تصریح می‌کند: به هر حال اینستاگرام تأثیر خود را در عکاسی داشته و امتحان خود را پس داده است. ولی عکاسان حرفه‌ای، همه کاربران اینستاگرام نیستند و تنها درصد کمی از کابران اینستاگرام را عکاسان حرفه‌ای تشکیل می‌دهند که در آن تصاویر خود را برای دیدن دیگران به اشتراک می‌گذارند.

اینستاگرام در عکاسی حرفه‌ای تا چه حد اثرگذار بوده است؟

این هنرمند توضیح می‌دهد: در دوره‌ای عکاسی در فضاهای اجتماعی خیلی راحت‌تر بود؛ یعنی شما دوربین داشتید و در فضاها و خیابان عکاسی می‌کردید ولی اکنون به راحتی نمی‌توانید این کار را انجام دهید پس به سمت موبایل خود می‌روید و نخستین تریبون شما هم اینستاگرام خواهد بود. از طرفی باید دید که اینستاگرام در کدام کشورها تأثیرات اجتماعی بیشتری دارد؟ در پاسخ باید گفت این پلتفرم در کشورهایی که در آنها کمتر اجازه داده می‌شود خبرنگاران یا عکاسان در جریانات حضور داشته باشند، فعال می‌شود. در واقع زمانی که شما صاحب یک موبایل و فضایی به اسم اینستاگرام هستید، به یک گزارشگر تبدیل می‌شوید. به این دلیل که گاهی حین رخ دادن یک رویداد مهم، فعالیت عکاسان حرفه‌ای را محدود ساخته و در این حالت این مخاطبان عادی هستند که با تلفن همراه جای خالی آنها را پر می‌کنند.

او در ادامه عکس‌هایی که از اشغال افغانستان توسط طالبان منتشر شد را مثال زده و می‌گوید: زمانی که افغانستان به اشغال طالبان درآمد آیا خبرنگاران و عکاسان رسمی در همه صحنه‌ها حضور داشتند که تصاویر خود را به دنیا نشان دهند؟ خیر. بلکه این مردم عادی بودند که از طریق اینستاگرام اخبار و تصاویر را مخابره کردند. از طرفی تصاویری که از طریق مردم عادی به ثبت رسید و منتشر شد بسیار بیشتر از تصاویری بود که توسط عکاسان حرفه‌ای منتشر شد. مثلا همان فیلمی که مردم به دنبال هواپیما می‌دوند یا سقوط افراد روی باند فرودگاه از جمله اتفاقاتی است که توسط موبایل به ثبت رسید.

تأثیرگذاری اینستاگرام کمتر از خبرگزاری‌های رسمی نیست

او با بیان اینکه «تأثیرگذاری اینستاگرام کمتر از خبرگزاری‌های رسمی نیست»، می‌گوید: گاهی دیده شده که یک فرد عادی، اتفاقی را ضبط و در اینستاگرام به اشتراک می‌گذارد و تازه قوه قضاییه یا نیروی انتظامی آن را پیگیری می‌کنند.

این هنرمند همچنین تصریح می‌کند: اینستاگرام ترکیبی از فضای خبری حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای است. اینستاگرام به فضایی تبدیل شده است که هر کسی از آماتور تا حرفه‌ای بسته به میزان سطح سواد و اندیشه خود از آن استفاده می‌کند. در دنیای جدید که در حال شکل گیری است ما به راحتی می‌توانیم فرد مورد نظر خود را از طریق پروفایل آنها در پلتفرم‌هایی چون اینستاگرام بشناسیم و با ایده‌هایش آشنا شویم. مثلا اگر کسی به پروفایل من سر بزند، عکس‌هایم را ببیند، نوشته‌هایم را بخواند، قاعدتا دیدگاه مرا می‌شناسد و بدین گونه می‌تواند تصمیم بگیرد مرا دنبال کند یا خیر! البته بحث من پروفایل‌های فیک نیست، چون این پروفایل‌ها عمدتا متعلق به افرادی است که جرأت ابراز وجود شخص خود را به شکل حقیقی ندارند.

او در پایان درباره فیلترینگ اینستاگرام بیان می‌کند: بهتر است به جای اینکه شبکه‌های اجتماعی را برای مردم محدود سازند، روش‌های درست استفاده از آنها را آموزش دهند. همیشه نباید همه چیز را محدود کرد. مگر قبلا توانسته‌اند ماهواره را کنترل کنند؟ اکنون می‌بینیم که توییتر برای من که شهروند عادی هستم ممنوع است ولی فلان شخص یا وزیر ممنوعیتی برای استفاده از این اپلیکیشن ندارد. اگر توییتر بد است برای همه بد است و اگر خوب است برای همه خوب است.