پتانسیل بالای داخلی‌سازی محصولات صنعت ماشین‌سازی
به گزارش روز دوشنبه “استاک”، در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس آمده است: صنعت ماشین‌سازی به عنوان یک صنعت راهبردی و مادر، نقش بسزایی در توسعه کشورهای صنعتی ایفا کرده است. نیاز روز افزون کشور به توسعه صنایع و تولیدات صنعتی و رسیدن به توسعه‌یافتگی، ضرورت توجه به صنعت ماشین‌سازی را آشکار می‌کند.
ازجمله مهمترین چالش‌های صنعت ماشین‌سازی کشور عبارت از نبود ضمانت اجرا درخصوص اسناد راهبردی این صنعت، تمرکز بر واردات و عدم اهتمام در استفاده از ماشین‌آلات صنعتی ساخت داخل و اتخاذ نظام نادرست تعرفه‌ای است.
صادرات ۱۶۰ میلیون دلاری ماشین‌آلات صنعتی
حجم تجارت جهانی در سال ۲۰۱۸ حدود ۲۰ هزار میلیارد دلار بوده که سهم صادرات ایران در این سال نزدیک به ۹۷ میلیارد دلار (کمتر از نیم درصد) است.
در این گزارش ماشین‌آلات صنعتی به ماشین‌آلاتی اطلاق می‌شود که طی فرایندی ورودی فیزیکی را به خروجی فیزیکی با تغییر ارزش‌افزوده تبدیل می‌کنند.
مطابق آمارها محصولات مرتبط با صنعت ماشین‌سازی با مجموع حجم تجارت حدود ۵.۳ هزار میلیارد دلاری، ۲۷ درصد تجارت جهانی در سال ۲۰۱۸ را به خود اختصاص دادند. با توجه به سهم قابل توجه رشته فعالیت‌های مرتبط با صنعت ماشین‌سازی در تجارت جهانی، این صنعت می‌تواند به‌عنوان یکی از صنایع پیشران و دارای اولویت کشور نقش تأثیرگذاری در تولید ناخالص داخلی داشته باشد.
آمار تراز تجاری ماشین‌آلات صنعتی در کشور حاکی از وابستگی بالای صنایع کشور به واردات ماشین‌آلات صنعتی و وجود پتانسیل بالای تقاضا برای داخلی‌سازی محصولات این صنعت است.
مطابق آمارهای گمرک، صادرات ماشین‌آلات صنعتی ایران (۱۶۰ میلیون دلار) کمتر از ۲ صدم درصد از تجارت جهانی را شامل می‌شود. این آمار نشان‌دهنده وضعیت نامطلوب تجارت ماشین‌آلات صنعتی کشور است که با هدف‌گذاری، برنامه‌ریزی و استفاده از مشوق‌های سیاستی می‌توان آن را اصلاح و حتی زمینه رشد تولید ناخالص داخلی را نیز فراهم کرد.
ارزش‌آفرینی بالا در صنعت ماشین‌سازی
برپایه این گزارش، ارزش دلاری ماشین‌آلات فصل ۸۴ (رآکتورهای هسته‌ای، دیگ‌های بخار و آب گرم، ماشین‌آلات مکانیکی و وسایل مکانیکی، اجزا و قطعات آنها) بیش از هشت برابر میانگین کل حوزه‌های صنعتی است و برای ماشین‌آلات فصل ۸۵ (ماشین‌آلات و دستگاه‌های برقی و اجزا و قطعات آنها، دستگاه‌های ضبط و پخش صوت، دستگاه‌های ضبط و پخش صوت و تصویر تلویزیونی، اجزا و قطعات و متفرعات این دستگاه‌ها)، بیش از ۳۲ برابر میانگین کل حوزه‌های صنعتی است که نشان‌دهنده ارزش‌آفرینی بالا در این صنعت است.
از طرفی، ماهیت بازار این صنعت از نوع سرمایه‌گذاری بلندمدت است که در سال‌های بعد موجب رشد سایر صنایع می‌شود. به عبارت دیگر، واردات ماشین‌آلات صنعتی با توجه به افزایش نرخ ارز، موجب افزایش هزینه‌های سرمایه‌گذاری برای ایجاد صنایع جدید یا توسعه صنایع موجود و به تبع آن افزیش هزینه ایجاد اشتغال می‌شود. این مساله خود نقش موثری در افزایش قیمت تمام شده محصولات نهایی و کاهش رقابت‌پذیری صنایع کشور دارد.
با توجه به اهمیت نقش این صنعت راهکارهای ذیل به منظور ارتقای جایگاه این صنعت در کشور پیشنهاد می‌شود.
پیشنهادها (پشتیبانی)
سیاست‌ها و راهبردهای مورد نیاز صنعت ماشین‌سازی در کوتاه‌مدت به شرح زیر است:
- تقویت، به‌روزرسانی و تکمیل سامانه توانیران موضوع ماده ۴ قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی به‌منظور تدقیق در توانمندی‌ها و ارجاع کار به طرف ایرانی و جلوگیری از واردات در این صنعت در صورت توانمندی ساخت داخل.
- تقویت میز ماشین‌آلات صنعتی واقع در سازمان توسعه تجارت در جهت توسعه صادرات.
- فراهم کردن بستر کارگروه و اتاق فکر و اقدام استانی (در صورت داشتن استعداد استان) برای ارتباط بیشتر صنایع استان با صنایع ماشین‌سازی.
- تعریف شاخص‌هایی به منظور سنجش و ارزش‌گذاری توسعه صنایع با تولیدات داخلی.
- حمایت از حضور صنایع ماشین‌سازی در نمایشگاه‌های تخصصی به‌خصوص در کشورهای همسایه به‌ویژه روسیه.
سیاست‌ها و راهبردهای مورد نیاز صنعت ماشین‌سازی در بلندمدت به شرح ذیل است:
- تدوین سند چشم‌انداز و راهبردی توسعه صنعت ماشین‌سازی با درج ضمانت اجرای متناسب و
بازدارنده از طریق تصویب در مجلس شورای اسلامی.
- ایجاد بسترهای هوشمندسازی تعرفه‌گذاری براساس پارامترهایی از جمله منابع مواد اولیه داخلی،
توان داخلی و بازار خارجی.
جهت‌دهی تسهیلات تکلیفی و یارانه‌ای (مانند رونق تولید، تبصره ۱۸ قانون بودجه سنواتی و سایر تسهیلات موجود در بودجه)، شبکه بانکی و صندوق توسعه ملی و ایجاد صندوق‌های ویژه حمایتی از ساخت داخل و صادرات ماشین‌آلات.
- اصلاح سامانه تعرفه‌گذاری از هشت رقم به ۱۲ رقم برای کشف جزئیات بیشتر واردات در جهت جلوگیری از فساد و در جهت شفافیت بیشتر.
- بسترسازی برای ارتباط فناوران و پژوهشگران با مجموعه‌های صنعت ماشین‌سازی و استفاده از پتانسیل شرکت‌های دانش‌بنیان و استفاده از ابزار مشوق‌های هدفمند صادراتی و مالیاتی.
- تعریف استاندارد کیفی و حمایت از برندسازی برای بازار داخلی و صادرات در صنعت ماشین‌سازی.
