یک اثر هنری هم می‌تواند محصول پژوهشی کاربردی باشد
به گزارش گروه فرهنگی ، در پژوهشکده هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی علاوه بر حضور اعضای هیات علمی که کار مطالعاتی در حوزه پژوهش هنر انجام می‌دهند، اساتید و هنرمندانی هم حضور دارند که پژوهش‌های کارگاهی و اجرایی دارند. رویکرد احیای هنرهای سنتی و دستیابی به محصول و اثر هنری در بخش هنرهای منسوخ شده یا در حال فراموشی، با محوریت مطالعات مختلف تاریخی و سیر تحولی هنر در این مرکز، فرایند پژوهش را صرفا از نتایج مکتوب کتابخانه‌ای به تولید نمونه‌های باز زنده‌سازی شده آثار تبدیل کرده است، که احیای بافت مخمل هفت رنگ پس از بیش از ۳۰۰ سال در سال ۱۳۹۹ و ساخت نمونه دستگاه خانگی زری‌بافی و اصلاح ساز رباب و ساخت سه ساز رُبابِ سوپرانو، آلتو و باس حاصل همین رویکرد است.
زبان پژوهش هنر را باید آموخت
سیدعبدالمجید شریف‌زاده رییس پژوهشکده هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستیدر گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی درباره پژوهش در حوزه هنرهای سنتی گفت: یکی از مشکلات کشور در بیشتر حوزه‌ها کاربردی نبودن پژوهش‌ها است، نتیجه پژوهش در هر بخشی حتی پژوهش‌های هنری باید در زندگی مردم ملموس و قابل استفاده باشد؛ پژوهش ارتباط میان بخش علمی و دانشگاهی را برقرار می‌کند به همین دلیل دفتر ارتباط با صنعت در هر دانشگاهی ایجاد شده تا پژوهش‌ها فقط کتابخانه‌ای و برای خاک خوردن در قفسه‌ها نباشد، بلکه به صورت کاربردی نیاز مردم در جامعه را برطرف کرده و بر زندگی مردم تاثیر مثبت بگذارند.
رییس پژوهشکده هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری اظهار داشت: مشکل دیگر که بیشتر هم در پژوهش‌های هنری دیده می‌شود، این است که وزارت علوم و تحقیقات هنوز پژوهش‌ها را بر اساس متن مکتوب ارزشیابی می‌کند، اگر نتیجه پژوهش هنری به صورت یک تابلو هنری ارائه شود به راحتی نمی‌پذیرند و مشکل دارند، و آن را پژوهش نمی‌دانند در حالی که پژوهش هنر، پژوهشی به زبان دیگر است و چون این نوع زبان پژوهش را نمی‌دانند پژوهش و محصول آن را قبول نمی‌کنند.
وی توضیح داد: وظیفه پژوهشگر، تحقیق و کسب نتیجه در موضوع مورد نظر است، نباید آن را به هر زبانی که دلخواه دیگران است ترجمه شود، اگر فردی علاقه و اشتیاق دارد باید تلاش کند زبان آن پژوهش مثلا زبان هنر را بیاموزد، پژوهش می‌تواند به شکل‌های مختلف اجرا شود که پژوهش کاربردی به همین مفهوم است.
شریف‌زاده با اشاره به تفاوت پژوهش‌های بنیادی و کاربردی گفت: نتیجه پژوهش کاربردی می‌تواند یک محصول، یک اثر هنری، یک اختراع باشد و لزومی ندارد که مجموعه نوشته مدون کاغذی ارائه شود که صرفا برای کتابخانه و صرفا مطالعه ارائه شود.
رییس پژوهشکده هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گرشگری افزود: در پژوهشکده هنرهای سنتی علاوه بر اینکه اعضای هیات علمی کار صرفا پژوهشی انجام می‌دهند، پژوهش‌های کارگاهی هم انجام می‌شود؛ مانند یک آزمایشگاه در یک مجموعه صنعتی یا پزشکی، استادان و هنرمندان پژوهشکده هنرهای سنتی هم بر اساس مطالعات مختلف تاریخی، سیر تحولی هنرهای مختلف را بررسی و تغییرات و تحولات ایجاد می‌کنند و نتیجه و محصول، همان اثر هنری نهایی است که یک کار پژوهشی است.
احیای مخمل هفت رنگ و سه گانه‌های رباب محصول مهارت و پژوهشی
رییس پژوهشکده هنرهای سنتی احیا پارچه مخمل هفت‌رنگ و ساخت سه‌گانه‌های ساز رباب(سوپرانو،آلتو و باس) را محصول پژوهش کارگاهی اساتید هنرهای سنتی دانست و گفت: البته نمونه‌های متعددی در حوزه پژوهش‌های هنری و کارگاهی وجود دارد، مخمل هفت رنگ حاصل تلاش و مطالعه تاریخی و بررسی چگونگی ساخت این نوع پارچه و بررسی نمونه‌ها و بر اساس مهارت و دانش و مهندسی معکوس دستگاه تولیدی آن طراحی شد.
شریف‌زاده به ساخت نمونه خانگی دستگاه زری‌بافی اشاره کرد و افزود: احیا و خلق یک اثر هنری در حال فراموشی بر اساس مهارت و پژوهش توامان انجام می‌شود، در مراحل احیا و خلق اثر امکان آزمون و خطای بسیاری هم وجود دارد تا به محصول اصیل و بدیع برسند، اما همه مراحل بر اساس مطالعه تاریخی شکل می‌گیرد نه صرفا روی کاغذ، بلکه تجلی و بروز و ظهور آن در قالب یک محصول و اثر هنری عیان می‌شود.
رییس پژوهشکده هنرهای سنتی تصریح کرد: اثر پژوهش هنری با رساله مکتوب کاغذی متفاوت است، مخمل هفت رنگ در دنیا بی‌نظیر است نمونه آن را در جهان نداریم در ایران هم نمونه این مخمل در دوران صفوی را نداریم، در موزه‌های خارجی نگهداری می‌شود، پس از دوره صفوی مخمل هفت رنگ در ایران بافته نشد و احیای آن نتیجه کار مطالعاتی بسیار سنگین است، اگر همه پژوهش‌ها بر روی کاغذ بود و رساله می‌شد، آیا مانند نمونه تولید شده آن توسط هنرمندان پژوهشگر موثر بود و جلوه خواهد داشت؟
شریف زاده گفت: اعتبارات بودجه‌ای پژوهشکده هنرهای سنتی محدود و معمولی است صرفا برای پرداخت هزینه و حقوق همکاران و اعضای هیات علمی است؛ نگاه به پژوهش هنر باید تغییر کنند، پژوهشگاه را فقط به اعضای هیات علمی که از دانشگاه فارغ التحصیل شده‌اند و دارای مدرک دکتری هستند نباید دید، بلکه اعضای هیات علمی هنرمندان برجسته کارگاه‌های هنری پژوهشی هم محسوب می‌شوند.
برای ادغام وزارتخانه اندیشه ادغامی باید داشت نه الحاقی
شریف‌زاده هدف ادغام وزارتخانه میراث‌فرهنگی،گردشگری و صنایع‌دستی را هماهنگی‌های میان‌بخشی در اجزا و ارکان وزارتخانه دانست و افزود: فلسفه ادغام قرار گرفتن بخش‌های مجزای میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و در کنار هم از ظرفیت یکدیگر بهره بردن است؛ بخش‌های مختلف که در سازمان و این دوسال در وزارتخانه جدید ادغام شده‌اند همچنان ساز قدیم خودشان را مانند زمان مستقل بودنشان، می‌زنند، بیشتر شبیه سه سازمانی هستند که الحاق شده‌اند تا ادغام و همراستا و هم هدف؛ و در ماموریت‌های مشترک هنوز هم از نظر عملی و اجرایی به نتیجه مطلوب خود نرسیده است این ادغام باید حتی در نام وزارتخانه هم تجلی کند.
وی تصریح کرد: پژوهشکده باید کار پژوهشی انجام دهد نتیجه را باید در اختیار معاونت مربوطه در وزارتخانه قرار دهد و آن واحد هم این روش را یا خودش انجام دهد یا از بخش خصوصی یا از سرمایه‌گذار دعوت کند تا محصول را توسعه دهد؛ پژوهشکده هم در طراحی و احیای هنرهای سنتی می‌تواند کمک کند ما در نوع نگاه صنایع‌دستی و رشته‌های متنوع هنرهای سنتی از بافت‌ها تا موسیقی نواحی و مقامی است با یکدیگر اختلاف دیدگاه داریم این تفکر اندیشه ادغامی که کاملا درست هم بود را در عمل با مشکل مواجه می‌کند.
